Το αυτόματο διαζύγιο, αποτελεί μια διαδικασία αγωγής διαζυγίου που εσφαλμένα έχει επικρατήσει να ονομάζεται αυτόματο, για τους λόγους που θα αναφερθούν κατωτέρω. Στην ελληνική έννομη τάξη, υπάρχουν τρία είδη διαζυγίων: το συναινετικό διαζύγιο, το διαζύγιο με αντιδικία και το διαζύγιο λόγω διετούς διαστάσεως των συζύγων (γνωστό και ως αυτόματο διαζύγιο). Η ονομασία της συγκεκριμένης διαδικασίας ως αυτόματο διαζύγιο, παραπλανεί τον μη έχοντα νομικές γνώσεις, καθώς τον οδηγεί στο λάθος συμπέρασμα πως πρόκειται για μια αυτόματη, τυπική διαδικασία. Ωστόσο, επισημαίνεται πως το<<αυτόματο>> διαζύγιο, ακολουθεί τη δικαστηριακή διαδικασία, γεγονός που σημαίνει πως κατατίθεται δικόγραφο στη γραμματεία του αρμόδιου δικαστηρίου, προσδιορίζεται δικάσιμος, επιδίδεται το δικόγραφο στον εναγόμενο σύζυγο και πραγματοποιείται η συζήτηση της υποθέσεως, καθώς και η προσθήκη/αντίκρουση του περιεχομένου των δικογράφων.
Τι προβλέπει το άρθρο 1439 ΑΚ για τους λόγους διαζυγίου;
Κατά το άρθρο 1439 ΑΚ <<Καθένας από τους συζύγους μπορεί να ζητήσει το διαζύγιο, όταν οι μεταξύ τους σχέσεις έχουν κλονισθεί τόσο ισχυρά, από λόγο που αφορά το πρόσωπο του εναγομένου ή και των δύο συζύγων, ώστε βάσιμα η εξακολούθηση της έγγαμης σχέσης να είναι αφόρητη για τον ενάγοντα.
Εφόσον ο εναγόμενος δεν αποδεικνύει το αντίθετο, ο κλονισμός τεκμαίρεται σε περίπτωση διγαμίας ή μοιχείας αυτού, εγκατάλειψης του ενάγοντος ή επιβουλής της ζωής του από τον εναγόμενο, καθώς και σε περίπτωση άσκησης από τον εναγόμενο ενδοοικογενειακής βίας, εναντίον του ενάγοντος.
Εφόσον οι σύζυγοι βρίσκονται σε διάσταση, συνεχώς από δύο τουλάχιστον χρόνια, ο κλονισμός τεκμαίρεται αμάχητα και το διαζύγιο μπορεί να ζητηθεί, έστω και αν ο λόγος του κλονισμού αφορά στο πρόσωπο του ενάγοντος. Η συμπλήρωση του χρόνου διάστασης υπολογίζεται, κατά το χρόνο συζήτησης της αγωγής και δεν εμποδίζεται από μικρές διακοπές που έγιναν ως προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων μεταξύ των συζύγων>>.
Ποιο δικαστήριο είναι αρμόδιο, για τη λύση του γάμου λόγω υπερδιετούς (τουλάχιστον δύο ετών) διαστάστεως;
To Μονομελές Πρωτοδικείο είναι, το καθ’ ύλην αρμόδιο δικαστήριο για τη λύση του γάμου λόγω τουλάχιστον διετούς διαστάσεως των συζύγων, κατά το άρθρο 17 ΚΠολΔ. Ως μοναδική προϋπόθεση που θα πρέπει να υφίσταται και να αποδεικνύεται για την αγωγή διαζυγίου, λόγω διετούς διάστασης των συζύγων, είναι να υπάρχει η διακοπή της έγγαμης συμβίωσης των συζύγων για τουλάχιστον δύο συναπτά έτη. Σύμφωνα με το άρθρο 1439 παρ.3 ΑΚ., στο ιστορικό της αγωγής θα πρέπει να γίνεται μνεία για τα συμβάντα, που αποδεικνύουν διάσταση τουλάχιστον δύο ετών μεταξύ των συζύγων, καθώς και να πραγματοποιείται προσδιορισμός του χρονικού σημείου στο οποίο εντοπίζεται η διάσταση των συζύγων, για να μπορέσει το δικαστήριο να εξακριβώσει πως η διακοπή της συμβίωσης ανάμεσα στους συζύγους, είχε τουλάχιστον διάρκεια δυο συναπτών ετών.
Το αρχικό χρονικό σημείο της διαστάσεως, εντοπίζεται στην επόμενη ημέρα κατά την οποία εξαφανίστηκε η θέληση για έγγαμη συμβίωση. Αν αποδειχτεί η διετής τουλάχιστον διάσταση των συζύγων, είναι νομικά αδιάφορα τα γεγονότα που σχετίζονται με το αν υπήρχε ή όχι εύλογη αιτία για τη λύση του γάμου, το αν αποδείχτηκε ή όχι ο κλονισμός της έγγαμης συμβίωσης ή αν ο κλονισμός της έγγαμης συμβίωσης επήλθε από τον ενάγοντα.
Η διακοπή της συμβίωσης απαρτίζεται, είτε από τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης κατά το εξωτερικό – υλικό στοιχείο (της συνοίκησης), είτε κατά το εσωτερικό – ψυχικό στοιχείο (της θέλησης για κοινωνία βίου), καθώς και από τον συνδυασμό των αναφερθέντων που σε αρκετές περιπτώσεις είναι συχνό φαινόμενο. Ωστόσο, νομολογιακά έχει κριθεί πως τη μείζονα βαρύτητα έχει το εσωτερικό – ψυχικό στοιχείο, (η θέληση δηλαδή για κοινωνία βίου), αφού μόνο η διακοπή της συμβίωσης ή η παρουσία του ζεύγους σε κοινές εκδηλώσεις, δεν αποτελεί απαραίτητα διάσταση, κατά το άρθρο 1439 παρ.3 ΑΚ, καθώς για να υπάρχει διακοπή της συμβίωσης το ζεύγος θα πρέπει να έχει πρόθεση για λύση του γάμου.
Αντιθέτως, η πρόθεση για λύση της κοινωνίας βίου μπορεί να ενυπάρχει σε περίπτωση που οι σύζυγοι μένουν μαζί στην ίδια κατοικία, αφού οι λόγοι που μπορεί να τους κάνουν να διατηρούν τη κοινή διαμονή τους μπορεί να είναι, η διατήρηση της συναισθηματικής σταθερότητας των τέκνων ή οι οικονομικοί λόγοι (που είναι αρκετά σύνηθες στις μέρες μας). Παρά λοιπόν τη συνοίκηση, οι σύζυγοι μπορεί να μην επιθυμούν να είναι παντρεμένοι και να μην υπάρχει μεταξύ τους κοινωνία βίου, δηλαδή με απλά λόγια συναισθηματική σύνδεση, αλλά να έχει καθένας εκ των δύο τη δική του κοινωνική ζωή και τις δικές του διαπροσωπικές σχέσεις.
Ένα συχνό ερώτημα πολλών εντολέων είναι, αν οι μικρές διακοπές της διάστασης, που αποτελούν προσπάθεια να αποκατασταθούν οι συζυγικές σχέσεις, παρεμποδίζουν ή όχι τη συμπλήρωση του χρόνου της διάστασης. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι, πως οι μικρές αυτές διακοπές της διάστασης δε παρεμποδίζουν, ούτε διακόπτουν τη συμπλήρωση του χρόνου διαστάσεως. Η επικρατούσα θέση της νομολογίας είναι πως η διάσταση δε διακόπτεται, ούτε αναιρείται από τυχόν επισκέψεις του συζύγου στην οικογενειακή στέγη από την οποία έχει απομακρυνθεί, για ζητήματα που σχετίζονται με τα τέκνα και τη σύζυγο. Αρκεί και μόνο ο ένας σύζυγος να έχει πρόθεση να λύσει το γάμο και να λάβει διαζύγιο, ασχέτως με το αν ο άλλος σύζυγος δείχνει συμπεριφορά ενδιαφέροντος, για τον έτερο σύζυγο και τα τέκνα τους.
Επισημαίνεται πως μέχρι τη παραμονή της ημέρας συζήτησης της αγωγής, θα πρέπει να έχει συμπληρωθεί η διετία (τουλάχιστον) της διαστάσεως των συζύγων. Σύμφωνα με το άρθρο 1439 παρ.3 του Αστικού Κώδικα, η τουλάχιστον δύο ετών διάσταση των συζύγων, συνιστά αυτοτελή λόγο διαζυγίου και αμάχητο τεκμήριο του αντικειμενικού κλονισμού του γάμου. Είναι αρκετό λοιπόν για τον ενάγοντα, να επικαλεστεί και να αποδείξει τη διάσταση και την υπερδιετή διάρκεια αυτής, για να λυθεί ο γάμος του. Ο εναγόμενος δεν έχει τη δυνατότητα να επικαλεστεί, πως παρά τη διάσταση δεν επήλθε ισχυρός κλονισμός του γάμου.
Συμπερασματικά
Συνοψίζοντας, το διαζύγιο λόγω υπερδιετούς διαστάσεως των συζύγων ή όπως συνηθίζεται να αποκαλείται <<αυτόματο διαζύγιο>>, αποτελεί ένα από τα τρία είδη διαζυγίου. Η διαδικασία που ακολουθείται ωστόσο είναι καθαρά δικαστηριακή και όχι αυτόματη, αφού πραγματοποιούνται όλα τα στάδια που ορίζει ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, από τη κατάθεση μέχρι τη συζήτηση της αγωγής. Το συναινετικό διαζύγιο είναι η μόνη διαδικασία διαζυγίου, που είναι γρήγορη ως προς το αποτέλεσμα της λύσης του γάμου των συζύγων και δεν επιδέχεται ένδικα μέσα. Η απουσία της δυνατότητας αντικρούσεως από τον εναγόμενο, σε περίπτωση που αποδεικνύεται η συμπλήρωση της διακοπής της συμβίωσης για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τα δύο τουλάχιστον έτη, αποτελεί τον λόγο για τον οποίο έχει επικρατήσει το συγκεκριμένο είδος διαζυγίου να αποκαλείται <<αυτόματο>>.