Η διαδικασία για τη χορήγηση αναπηρικής σύνταξης στην Ελλάδα είναι ένα κοινωνικό πρόγραμμα που διαχειρίζεται ο Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ) και αποδίδεται σε άτομα με αναπηρία τουλάχιστον 67%. Αυτά τα άτομα δεν είναι σε θέση να εργαστούν και έχουν υποβληθεί σε ιατρική αξιολόγηση από τα Κέντρα Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕΠΑ), όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία τους. Αυτή η αναπηρική σύνταξη είναι διαρκής και αποτελεί ένα μέσο κοινωνικής πρόνοιας από το κράτος για όσους συμπολίτες μας δεν μπορούν να εργαστούν λόγω της αναπηρίας τους.
Σύμφωνα με τον νόμο 2084/1992, όπως τροποποιήθηκε από τον νόμο 3863/2010, το δικαίωμα συνταξιοδότησης λόγω αναπηρίας καθορίζεται από τις αρμόδιες Υγειονομικές Επιτροπές και μπορεί να παραταθεί εάν ο ασφαλισμένος παραμένει ανίκανος για εργασία. Αυτή η δυνατότητα ελέγχου μπορεί να ασκείται αυτεπαγγέλτως ανά πάσα στιγμή με την υποβολή του ασφαλισμένου σε ιατρική εξέταση από τις ανωτέρω Υγειονομικές Επιτροπές, δηλαδή τα ΚΕΠΑ, που είναι επιφορτισμένα με την αξιολόγηση του ποσοστού αναπηρίας, λαμβάνοντας υπόψη τις παθήσεις, τον ιατρικό φάκελο και την συνολική κατάσταση της υγείας του σε σχέση με την ηλικία του.
Αυτή η τροποποίηση, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 15 Ιουλίου 2010, αντικατέστησε την προηγούμενη διάταξη, η οποία είχε παρόμοιες διατάξεις, αλλά δεν είχε τη δυνατότητα αυτεπαγγελτικού ελέγχου από τον ασφαλιστικό οργανισμό. Η νέα διάταξη εισήγαγε αυτόν τον έλεγχο για την προστασία των συμφερόντων του ασφαλιστικού οργανισμού και την διασφάλιση της συνέπειας και της διαφάνειας στην εφαρμογή των σχετικών κανονισμών. Κατά συνέπεια, το δικαίωμα συνταξιοδότησης μπορεί να αναθεωρηθεί εάν η Υγειονομική Επιτροπή κρίνει ότι ο ασφαλισμένος δεν είναι πλέον ανίκανος για εργασία. Ο έλεγχος αυτός μπορεί να πραγματοποιείται ανά πέντε έτη, τουλάχιστον μία φορά.
Η νέα κανονιστική αλλαγή έχει προκαλέσει αντιδράσεις από τους συνταξιούχους, οι οποίοι εκφράζουν την άποψη ότι αυτή αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων τους. Από την άλλη πλευρά, ο ασφαλιστικός οργανισμός υποστηρίζει ότι η αλλαγή είναι απαραίτητη για να προστατεύσει τα συμφέροντά του και να διασφαλίσει τη διαφάνεια στην εφαρμογή των σχετικών κανονισμών.
Σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, για να δικαιούται κάποιος σύνταξη αναπηρίας εφ’ όρου ζωής, πρέπει να πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
- Να έχει ασφαλιστεί για τουλάχιστον πέντε (5) έτη, με τουλάχιστον ένα (1) έτος από αυτά να είναι εντός των τελευταίων δύο (2) ετών πριν από την υποβολή της αίτησης.
- Να έχει αναπηρία τουλάχιστον 67%, η οποία πρέπει να έχει διαγνωστεί από κατάλληλη υγειονομική επιτροπή του ΕΦΚΑ.
- Να μην έχει φτάσει την ηλικία συνταξιοδότησης για τη σύνταξη γήρατος.
Η ποσότητα της σύνταξης αναπηρίας εφ’ όρου ζωής υπολογίζεται βάσει των εισφορών που έχει καταβάλει ο δικαιούχος στο ασφαλιστικό σύστημα. Το ύψος αυτής της σύνταξης εξαρτάται από το ποσοστό της αναπηρίας, τον μέσο όρο των μηνιαίων εισοδημάτων του δικαιούχου και τη διάρκεια της ασφάλισης.
Για να υποβάλετε αίτηση για σύνταξη αναπηρίας εφ’ όρου ζωής, απαιτούνται τα ακόλουθα έγγραφα:
- Αίτηση
- Ιατρική γνωμάτευση από κατάλληλη υγειονομική επιτροπή του ΕΦΚΑ
- Βεβαίωση ασφαλιστικής ενημερότητας
- Φωτοαντίγραφο αστυνομικής ταυτότητας ή διαβατηρίου
- Φωτοαντίγραφο βιβλιαρίου υγείας
Αυτές οι αλλαγές έχουν δημιουργήσει έντονο διάλογο και αντιδράσεις από διάφορες πλευρές της κοινωνίας.
Η αναπηρία εφ’ όρου ζωής χορηγείται από τον ΕΦΚΑ με την απόφαση του Διοικητή του.
Ειδικά για περιπτώσεις αναπηρίας που προκύπτουν από ατυχήματα ή ασθένειες που προέρχονται από την εκτέλεση εργασίας, ο εργαζόμενος δικαιούται σύνταξη αναπηρίας εφ’ όρου ζωής, χωρίς να απαιτείται η συμπλήρωση πέντε (5) ετών ασφάλισης.
Επιπλέον, εάν ο εργαζόμενος έχει συμπληρώσει τουλάχιστον 25 έτη ασφάλισης και έχει αναπηρία τουλάχιστον 67%, δικαιούται σύνταξη αναπηρίας εφ’ όρου ζωής, ανεξάρτητα από την αιτία της αναπηρίας.
Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι η σύνταξη αναπηρίας εφ’ όρου ζωής υπόκειται σε φορολόγηση.
Όσον αφορά τη μονιμοποίηση του ποσοστού της σύνταξης αναπηρίας, αυτό είναι η διαδικασία κατά την οποία καθορίζεται ως μόνιμο και δεν υπόκειται σε αναθεώρηση. Η μονιμοποίηση μπορεί να γίνει είτε μετά από αίτηση του δικαιούχου είτε αυτόματα από τον ΕΦΚΑ.
Για να προχωρήσει στη μονιμοποίηση του ποσοστού αναπηρίας, ο δικαιούχος πρέπει να πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
Για να αποκτήσει κάποιος μια μόνιμη σύνταξη αναπηρίας, πρέπει να πληροί τα εξής κριτήρια:
- Να έχει λάβει προσωρινή σύνταξη αναπηρίας για τουλάχιστον δύο (2) χρόνια.
- Να έχει υποβληθεί σε επανεξέταση από μια αρμόδια υγειονομική επιτροπή που συνδέεται με τον ΕΦΚΑ.
- Η υγειονομική επιτροπή πρέπει να έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αναπηρία του δικαιούχου είναι μόνιμη.
Για τη μονιμοποίηση της σύνταξης αναπηρίας μετά το 1992, ο συνταξιούχος πρέπει επίσης να πληροί τα εξής κριτήρια:
- Να έχει συμπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας του.
- Να έχει λάβει σύνταξη για τουλάχιστον 7 συνεχόμενα έτη.
- Να έχει αξιολογηθεί από τις υγειονομικές επιτροπές τουλάχιστον τρεις φορές, ή να είναι άνω των 60 ετών, να έχει συνταξιοδοτηθεί συνεχώς για τουλάχιστον 5 έτη, και να έχει εξεταστεί τουλάχιστον 2 φορές.
Για τους ασφαλισμένους πριν το 1992, ο ασφαλιστικός φορέας μπορεί να προβεί σε έλεγχο και να τροποποιήσει τις παροχές ανάλογα με τα στοιχεία που διαθέτει για τον ασφαλισμένο, χωρίς την ανάγκη για αίτηση από τον ίδιο.
Όταν το ποσοστό αναπηρίας μονιμοποιείται, ο δικαιούχος λαμβάνει σύνταξη αναπηρίας εφ’ όρου ζωής. Για να υποβληθεί αίτηση για μονιμοποίηση του ποσοστού αναπηρίας, απαιτούνται συγκεκριμένα δικαιολογητικά, τα οποία περιλαμβάνουν αίτηση, ιατρική γνωμάτευση από την αρμόδια υγειονομική επιτροπή του ΕΦΚΑ, βεβαίωση ασφαλιστικής ενημερότητας, φωτοαντίγραφο ταυτότητας ή διαβατηρίου, και φωτοαντίγραφο βιβλιαρίου υγείας.
Μόλις η υγειονομική επιτροπή εκδώσει απόφαση, ο ΕΦΚΑ χορηγεί τη σύνταξη αναπηρίας εφ’ όρου ζωής, εάν η αναπηρία θεωρείται μόνιμη. Σε περίπτωση αναπηρίας που δεν θεωρείται μόνιμη, το ποσοστό παραμένει προσωρινό και απαιτείται επανεξέταση μετά από ένα έτος. Ο δικηγόρος εργατολόγος Κωνσταντίνος Καμουζής, θα εκετάσει κάθε πτυχή της υπόθεσης σας σε βάθος.