H δικαστική συμπαράσταση, αποτελεί τη νομική διαδικασία μέσω της οποίας με δικαστική απόφαση εκουσίας δικαιοδοσίας, δημιουργείται ένα ανθρώπινο προστατευτικό περιβάλλον για τον άνθρωπο, που λόγω σοβαρών ζητημάτων ψυχικής ή σωματικής υγείας, δε δύναται να διαχειριστεί μόνος του τη καθημερινότητα του.
Στο άρθρο 1666 ΑΚ ορίζεται πως: <<Σε δικαστική συμπαράσταση υποβάλλεται ο ενήλικος: 1. Όταν λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή λόγω σωματικής αναπηρίας αδυνατεί εν όλω ή εν μέρει να φροντίζει μόνος για τις υποθέσεις του 2. όταν, λόγω ασωτίας, τοξικομανίας ή αλκοολισμού, εκθέτει στον κίνδυνο της στέρησης τον εαυτό του, το σύζυγό του, τους κατιόντες του ή τους ανιόντες του.
Ο ανήλικος, που βρίσκεται υπό γονική μέριμνα ή επιτροπεία, μπορεί να υποβληθεί σε δικαστική συμπαράσταση, αν συντρέχουν οι όροι της, κατά το τελευταίο έτος της ανηλικότητας. Τα αποτελέσματα της υποβολής σε δικαστική συμπαράσταση αρχίζουν, αφότου ο ανήλικος ενηλικιωθεί>>.
Tα συχνότερα προβλήματα που παρουσιάζουν, οι άνθρωποι που υποβάλλονται σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης, είναι ενδεικτικά: α) ψυχικά νοσήματα (σχιζοφρένεια, μανία καταδίωξης), β) αλκοολισμός, γ) κωφαλαλία και δ) γεροντική άνοια ή Alzheimer.
Η διάκριση της δικαστικής συμπαράστασης είναι, σε ολική ή μερική και μπορεί να αφορά όλες ή κάποιες από τις πράξεις και δικαιοπραξίες του πάσχοντος. Τα βασικότερα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία επιλέγεται το είδος της δικαστικής συμπαράστασης είναι, αφενός ο βαθμός της αναπηρίας του πάσχοντος και αφετέρου η κατάσταση της υγείας του.
Ποιες είναι οι κατηγορίες δικαστικής συμπαράστασης;
H δικαστική συμπαράσταση διακρίνεται σε: α) στερητική δικαστική συμπαράσταση πλήρης ή μερική, στην οποία ο συμπαραστατούμενος κηρύσσεται ανίκανος από το δικαστήριο για όλες τις δικαιοπραξίες, καθώς κρίνει πως αδυνατεί να ενεργεί αυτοπροσώπως για αυτές, β) επικουρική δικαστική συμπαράσταση, πλήρης ή μερική στην οποία το δικαστήριο κρίνει, πως για την ισχύ όλων ή ορισμένων δικαιοπραξιών του συμπαραστατούμενου, χρειάζεται η συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη.
Ποια είναι τα πρόσωπα που επιτρέπεται, να ζητήσουν να εκδοθεί δικαστική απόφαση, ώστε να τεθεί ένα ενήλικο πρόσωπο σε δικαστική συμπαράσταση;
Τα πρόσωπα τα οποία νομιμοποιούνται να προβούν σε μια τέτοια ενέργεια, είναι τα ακόλουθα: α) Ο ίδιος ο πάσχων, β) η σύζυγος του πάσχοντος, γ) Τα ενήλικα τέκνα του, δ) Οι γονείς του πάσχοντος, ε) Ο αρμόδιος Εισαγγελέας Πρωτοδικών, μετά από πληροφόρηση του από συγγενικά πρόσωπα, όπως αδέλφια ή άλλα φιλικά πρόσωπα, τα οποία δε μπορούν βάσει της νομοθεσίας να υποβάλλουν την αίτηση και στ) το Δικαστήριο αυτεπάγγελτα.
Ποιο είναι το αρμόδιο Δικαστήριο;
Αρμόδιο δικαστήριο που αποφασίζει, για το αν θα τεθεί κάποιος άνθρωπος σε δικαστική συμπαράσταση, είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο του τόπου κατοικίας ή της συνήθους διαμονής του συμπαραστατούμενου και η διαδικασία με την οποία πραγματοποιείται η εκδίκαση, είναι αυτή της Εκούσιας Δικαιοδοσίας.
Ποιος διορίζεται από το δικαστήριο δικαστικός συμπαραστάτης:
Το Δικαστήριο διορίζει δικαστικό συμπαραστάτη, το φυσικό πρόσωπο που έχει προτείνει ο συμπαραστατούμενος, εφόσον έχει ηλικία μεγαλύτερη των δεκαέξι ετών και το προτεινόμενο πρόσωπο θεωρείται κατάλληλο και μπορεί, σύμφωνα με το νόμο να διορισθεί.
Σε περίπτωση που ο συμπαραστατούμενος δε προτείνει κανέναν, ή αν αυτός που προτάθηκε κρίνεται ακατάλληλος, επιλέγεται ελεύθερα από το δικαστήριο το πρόσωπο που κρίνεται περισσότερο κατάλληλο για τη συγκεκριμένη περίπτωση. Σε μια τέτοια περίπτωση το δικαστήριο λαμβάνει υπόψιν τους δεσμούς που διατηρεί το πρόσωπο με τους συγγενείς του και ειδικότερα με τους γονείς, τα τέκνα και το σύζυγό του, καθώς και τους ενδεχόμενους κινδύνους, λόγω αντικρουόμενων συμφερόντων μεταξύ του συμπαραστατούμενου και του προσώπου που πρόκειται να διορισθεί δικαστικός συμπαραστάτης. Επίσης, το δικαστήριο λαμβάνεται υπόψιν στη κρίση του, τυχόν θέληση του συμπαραστατούμενου σχετικά με τον αποκλεισμό συγκεκριμένου προσώπου.
Σε ποιες περιπτώσεις διορίζεται προσωρινός δικαστικός συμπαραστάτης;
Το δικαστήριο μπορεί να διορίσει, μετά από αίτηση των προσώπων που αναφέρθηκαν ή και αυτεπάγγελτα, προσωρινό δικαστικό συμπαραστάτη. Έχει λοιπόν τη δυνατότητα να προβεί, σε κάθε αναγκαίο ασφαλιστικό μέτρο, ώστε να αποφευχθεί κάθε σοβαρός κίνδυνος για το πρόσωπο ή την περιουσία του συμπαραστατούμενου. Μάλιστα, ο διορισμός προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη είναι υποχρεωτικός και γίνεται με την ίδια την δικαστική απόφαση, για το διάστημα από τη δημοσίευση της απόφασης του δικαστηρίου μέχρι την τελεσιδικία της. Ρωτήστε περισσότερα τον έμπειρο Δικηγόρο με έδρα την Αθήνα Κωνσταντίνο Καμουζή.
Τι είναι το εποπτικό συμβούλιο και ποιος ο ρόλος του στο θεσμό της δικαστικής συμπαράστασης;
Το αρμόδιο δικαστήριο διορίζει το εποπτικό συμβούλιο, το οποίο αποτελείται από τρία μέχρι πέντε μέλη (συγγενείς και φίλους του πάσχοντος). Το εποπτικό συμβούλιο έχει ως σκοπό τον έλεγχο του δικαστικού συμπαραστάτη. Πέρα όμως από την εποπτεία της δράσης και των ενεργειών του δικαστικού συμπαραστάτη, σύμφωνα με το συμφέρον του συμπαραστατούμενου, το εποπτικό συμβούλιο έχει και συμβουλευτικό ρόλο. Μάλιστα, υπάρχουν ορισμένες ενέργειες για τις οποίες χρειάζεται απαραιτήτως, να έχει προηγηθεί η έγκριση του εποπτικού συμβουλίου. Με το δικόγραφο της αίτησης δικαστικής συμπαράστασης, προτείνεται το τριμελές ή πενταμελές εποπτικό συμβούλιο και σε αυτό αναφέρονται όλα τα στοιχεία της ταυτότητας και οι διευθύνσεις κατοικίας των μελών του συμβουλίου.
Ποια είναι τα απαραίτητα έγγραφα και δικαιολογητικά, που θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στην αίτηση δικαστικής συμπαράστασης;
Στην αίτηση θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται τα ακόλουθα: α) Πιστοποιητικό Οικογενειακής Κατάστασης του αιτούντος και του πάσχοντος, εκ του οποίου να φαίνεται ο συγγενικός τους δεσμός, β) Ιατρικά Έγγραφα, Ιατρικές Γνωματεύσεις και Πιστοποιητικά, κυρίως από δημόσια νοσοκομεία, γ) το αντίγραφο της απόφασης αναπηρίας, που εκδίδεται από το ΕΦΚΑ ή άλλο δημόσιο ασφαλιστικό φορέα, από το οποίο να φαίνεται το ποσοστό αναπηρίας του πάσχοντος ή η ασθένειά του, δ) οποιοδήποτε έγγραφο πιστοποιεί, την καταβολή (αναπηρικού) επιδόματος ή σύνταξης ή αντίγραφο της απόφασης της πρόνοιας.
Ποιες είναι οι επιπρόσθετες ενέργειες, για το παραδεκτό της συζήτησης και ποια η απαιτούμενη Προδικασία;
Eίναι απαραίτητο για το παραδεκτό της συζήτησης, να έχει πραγματοποιηθεί έγκαιρη επίδοση με δικαστικό επιμελητή, αντιγράφου της αίτησης δικαστικής συμπαράστασης στον εισαγγελέα του Πρωτοδικείου, στην αρμόδια Κοινωνική Υπηρεσία και στον ασθενή – συμπαραστατούμενο (συνήθως σε περιπτώσεις βαριάς αναπηρίας, γίνεται θυροκόλληση, ή επιδίδεται σε κάποιο σύνοικο που δεν είναι ο αιτών ή στην υπηρέτρια ή στην αποκλειστική νοσοκόμα του ασθενούς ή γίνεται επίδοση στον Διευθυντή της Κλινικής ή του Νοσοκομείου, σε περίπτωση που νοσηλεύεται ο πάσχων).
Πότε ξεκινούν τα αποτελέσματα της δικαστικής συμπαράστασης;
Από τη δημοσίευση της δικαστικής απόφασης, ξεκινούν τα αποτελέσματα της δικαστικής συμπαράστασης. Χρειάζεται όμως τελεσιδικία της απόφασης διορισμού του δικαστικού συμπαραστάτη, για να ξεκινήσει το λειτούργημα του δικαστικού συμπαραστάτη. Θα πρέπει λοιπόν, να παρέλθει η προθεσμία για την άσκηση έφεσης στην οριστική απόφαση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου.
Η αναφερθείσα διάκριση μεταξύ του χρόνου έναρξης των αποτελεσμάτων της δικαστικής συμπαράστασης και του χρόνου έναρξης του λειτουργήματος του δικαστικού συμπαραστάτη, είναι ο λόγος για τον οποίον έχει προβλεφθεί ο διορισμός προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη, για το μεσοδιάστημα μέχρι την τελεσιδικία της απόφασης διορισμού του.
Πότε και πως αίρεται η δικαστική συμπαράσταση;
Σε περίπτωση που έπαψαν οι λόγοι που οδήγησαν στη δικαστική συμπαράσταση, το δικαστήριο παύει τη δικαστική συμπαράσταση με απόφασή του, μετά από αίτηση των προσώπων που δύνανται να τη ζητήσουν, ή και αυτεπάγγελτα. Μάλιστα, το δικαστήριο αποφασίζει την άρση της δικαστικής συμπαράστασης κατά την ελεύθερη κρίση του, στη περίπτωση του άρθρου 1667 παρ.2 ΑΚ, μόνο σε περίπτωση που το ζητήσει ο συμπαραστατούμενος.
Συνοψίζοντας, ο θεσμός της δικαστικής συμπαράστασης αποτελεί ένα μέσο δικαστηριακής και κοινωνικής πρόνοιας, για τους συνανθρώπους μας που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο να ανταπεξέλθουν στα προβλήματα της καθημερινότητας, λόγω των σοβαρών προβλημάτων τους.