Μέσα από τη διαδικασία της απογραφής των πραγμάτων της κληρονομιάς επιδιώκεται η επακριβής βεβαίωση της ύπαρξης και της κατάστασης των απογραφομένων αντικειμένων, με τέτοιο τρόπο ώστε να μην υπάρχει περιθώριο αμφισβήτησης της ύπαρξης τους ή η απόκρυψη τους. Διακρίνεται δε σε δικαστική και εξώδικη.
Η δικαστική απογραφή, είτε επιβάλλεται από το νόμο, είτε πραγματοποιείται για την αποτροπή κινδύνου. Στη περίπτωση που η απογραφή προτάσσεται από νομική διάταξη, η συνδρομή του όρου της αποτροπής κινδύνου δε κρίνεται απαραίτητη. Στο άρθρο 1902 ΑΚ. η απογραφή της κληρονομιάς είναι υποχρεωτική από το νόμο, στον κληρονόμο που δέχτηκε τη κληρονομιά με το ευεργέτημα της απογραφής και αποτελεί ρυθμιστικό μέτρο κατά τις διατάξεις της εκούσιας δικαιοδοσίας, χωρίς πάλι να είναι απαραίτητη η συνδρομή της αποτροπής κινδύνου. Σύμφωνα με το άρθρο 1903 ΑΚ μάλιστα η υποχρέωση να συνταχθεί απογραφή στη κληρονομιαία περιουσία πρέπει να ολοκληρωθεί μέσα σε τέσσερις μήνες από το χρονικό διάστημα της δήλωσης στη γραμματεία του δικαστηρίου της κληρονομιάς περί αποδοχής αυτής με το ευεργέτημα της απογραφής. Αν ο κληρονόμος δε συντάξει την απογραφή μέσα σε τέσσερις μήνες από το χρονικό σημείο που έκανε τη δήλωση με το ευεργέτημα της απογραφής εκπίπτει από το ευεργέτημα.
Ακολουθήστε τον Κωνσταντίνο Καμουζή στο Facebook
Όσον αφορά την κατά τόπο αρμοδιότητα σύμφωνα με το άρθρο 838 παρ. 1 εδ.2 του ΚΠολΔ, ο ειρηνοδίκης που είναι αρμόδιος για τη διαταγή της απογραφής είναι αυτός στη περιφέρεια του οποίου βρίσκονται τα πράγματα. Σε περίπτωση που τα κληρονομιαία πράγματα βρίσκονται σε περισσότερες περιφέρειες, ο ειρηνοδίκης της περιφέρειας που βρίσκεται ένα από τα κινητά ή ακίνητα έχει τη δυνατότητα να διατάξει την απογραφή.
Είναι σημαντικό να τονιστεί πως η απογραφή θα πρέπει να είναι ακριβής και να περικλείει όλη τη κληρονομιαία περιουσία, δηλαδή όλα τα ανήκοντα στον κληρονόμο αντικείμενα και όλες τις υποχρεώσεις. Ακόμη και αν δεν υπάρχει ενεργητικό στη κληρονομιά, η σύνταξη της απογραφής είναι αναγκαία για το συμφέρον των δανειστών. Η σφράγιση της κληρονομιάς δεν απαιτείται για το κύρος της απογραφής. Στη περίπτωση που δε τηρήθηκαν οι διατυπώσεις του άρθρου 838 του ΚΠολΔ, δεν επέρχεται ακυρότητα της απογραφής, ούτε έκπτωση του κληρονόμου από το ευεργέτημα.
Συνοψίζοντας, η απογραφή της κληρονομιάς είναι απαραίτητη τόσο για την πιστοποίηση της ύπαρξης ή της κατάστασης των απογραφομένων αντικειμένων όσο και για τη προστασία των δανειστών.