Συνοπτική Παρουσίαση
· Το δικαστήριο μπορεί μετά από τη διακοπή της συμβίωσης (διάσταση) να παραχωρήσει τη χρήση της οικογενειακής στέγης, στο σύζυγο που δεν έχει ενοχικό ή εμπράγματο δικαίωμα πάνω στο ακίνητο.
· Η απόφαση αυτή έχει προσωρινό χαρακτήρα μέχρι το αμετάκλητο της λύσης του γάμου και βασίζεται στο συμφέρον των τέκνων να μη μεταβάλλεται η οικογενειακή τους στέγη, οι συνήθειες τους και να μην αλλάξει απότομα το επίπεδο ζωής τους.
· Μετά από τη λύση του γάμου και την αμετάκλητη δικαστική απόφαση του διαζυγίου, ο πρώην σύζυγος στον οποίον ανήκε το ακίνητο και απομακρύνθηκε από αυτό μπορεί να το διεκδικήσει νομικά με ασφαλιστικά μέτρα και με αγωγές ενοχικές και εμπράγματες.
· Αρμόδιο δικαστήριο για τη ρύθμιση της χρήσης της οικογενειακής στέγης είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο του τόπου κατοικίας του εναγομένου συζύγου και σε περίπτωση επείγουσας περίπτωσης ή επικείμενου κινδύνου μπορεί να εκδοθεί προσωρινή διαταγή και να γίνουν ασφαλιστικά μέτρα.
Αναλυτική Παρουσίαση
Στο άρθρο 1393 ΑΚ ρυθμίζεται η χρήση της οικογενειακής στέγης κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα της διακοπής της συμβίωσης. Σκοπός της συγκεκριμένης νομοθετικής πρόβλεψης είναι αφενός η προστασία του θεσμού της οικογένειας και αφετέρου το συμφέρον των τυχών τέκνων των συζύγων.
Υπάρχει περίπτωση το δικαστήριο να παραχωρήσει το ακίνητο στο σύζυγο που δεν έχει δικαίωμα σε αυτό;
Το δικαστήριο όταν έχει διακοπεί η συμβίωση δύναται να προβεί σε παραχώρηση της χρήσης της οικογενειακής στέγης στον έναν σύζυγο, ακόμα και αν δεν έχει ενοχικό η εμπράγματο δικαίωμα στο ακίνητο. Τονίζεται πως η ρύθμιση αυτή έχει προσωρινό χαρακτήρα καθώς συνδέεται με την ύπαρξη γάμου και παύει να ισχύει μετά από την αμετάκλητη λύση του γάμου με δικαστική απόφαση. Μόλις ο γάμος λυθεί με το διαζύγιο καταργείται η ισχύς της αποφάσεως για τη χρήση της οικογενειακής στέγης και ο σύζυγος που έχει ενοχικό ή εμπράγματο δικαίωμα στην οικογενειακή στέγη δικαιούται να την αναζητήσει άμεσα.
Πως ρυθμίζεται από το νόμο η χρήση της οικογενειακής στέγης κατά τη διακοπή της συμβίωσης και πως μετά το διαζύγιο;
Η οικογενειακή στέγη αποτελεί το ακίνητο που έχουν επιλέξει να χρησιμοποιούν οι σύζυγοι ως κύρια διαμονή τους μετά από κοινή τους απόφαση σύμφωνα με τα άρθρα 1386 και 1387 ΑΚ. Είναι νομικά αδιάφορο όσο ισχύει ο γάμος σε ποιόν ανήκει το ακίνητο καθώς αυτό μπορεί να ανήκει στον έναν από τους συζύγους, σε αμφότερους τους συζύγους ή σε τρίτους. Μετά από τη διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης ρυθμίζεται είτε συναινετικά από τους συζύγους, είτε σύμφωνα με το άρθρο 1393 ΑΚ μετά από αγωγή κατά τη διαδικασία των γαμικών διαφορών ή μετά από αίτηση ασφαλιστικών μέτρων για τη προσωρινή ρύθμιση της κατάστασης σύμφωνα με το άρθρο 735 ΚΠολΔ.
Ο σύζυγος που είναι κύριος του ακινήτου της οικογενειακής στέγης, παρά το γεγονός της προσωρινής απομάκρυνσης από αυτό παραμένει κύριος και νομέας του ακινήτου όπως είναι λογικό και ασκεί τη νομή του στην οικογενειακή στέγη μέσω του δικαιούχου συζύγου που κατέχει το ακίνητο. Ο σύζυγος που παραμένει στην οικογενειακή στέγη ενώ δεν του ανήκει το ακίνητο εμπράγματα, βασίζει τη κατοχή του σε αυτό στην έννομη σχέση του γάμου, στο νόμο και στη δικαστική απόφαση και ως εκ τούτων ο νόμος του παρέχει τη δυνατότητα να αντιταχθεί νομικά στο σύζυγο – κύριο του ακινήτου σε περίπτωση που αυτός ασκήσει για παράδειγμα ασφαλιστικά μέτρα νομής κατά του δικαιούχου οικογενειακής στέγης, καθώς δε προσβάλλεται παράνομα η νομή του.
Μετά όμως από τη λύση του γάμου με αμετάκλητη δικαστική απόφαση ο κύριος του ακινήτου που είχε απομακρυνθεί από την οικογενειακή στέγη μπορεί να ζητήσει την απόδοση της οικογενειακής στέγης με αίτηση για λήψη ασφαλιστικών μέτρων καθώς και με αγωγές τόσο εμπράγματες όσο και ενοχικές. Ποιες είναι όμως οι προϋποθέσεις της παραχώρησης της χρήσης της οικογενειακής στέγης σύμφωνα με το άρθρο 1393 ΑΚ;
Οι λόγοι επιείκειας που ασκούν επιρροή στη παραχώρηση της χρήσης της οικογενειακής στέγης
Οι ειδικές συνθήκες διαβίωσης του κάθε συζύγου και το συμφέρον του τέκνου αποτελούν τους λόγους επιείκειας που αποτελεί τη γενική προϋπόθεση εφαρμογής του άρθρου 1393 ΑΚ. Οι λόγοι επιείκειας επιδρούν καθοριστικά στη παραχώρηση της χρήσης της οικογενειακής στέγης καθώς η οικογενειακή γαλήνη και το συμφέρον των τέκνων είναι στο επίκεντρο της νομοθετικής πρόνοιας. Η παραχώρηση της χρήσης της οικογενειακής στέγης μπορεί να γίνει και με αντάλλαγμα μετά από έρευνα του δικαστηρίου των οικονομικών συνθηκών των συζύγων.
Το αντάλλαγμα που θα οριστεί σε αυτή τη περίπτωση συνιστά περιεχόμενο της ρήτρας επιείκειας σύμφωνα με την οποία ο δικαστής θα πραγματοποιήσει τη κρίση του και όχι ως μέρος της διατροφής. Στη περίπτωση που ο δικαιούχος της χρήσης της οικογενειακής στέγης είναι και δικαιούχος διατροφής, μπορεί να μειωθεί η διατροφή που του οφείλεται λόγω της παραχώρησης της χρήσης της οικογενειακής στέγης.
Πως διαμορφώνεται η σχέση των συζύγων με το παραχωρηθέν ακίνητο;
Αν η οικογενειακή στέγη ανήκει κατά κυριότητα στον έναν από τους συζύγους, επί παραχώρησης της χρήσης της από τον κύριο – ιδιοκτήτη του ακινήτου, η νομή του ακινήτου ασκείται από τον σύζυγο στον οποίον παραχωρήθηκε η χρήση της οικογενειακής στέγης, ωστόσο κύριος και νομέας του ακινήτου παραμένει ο ιδιοκτήτης του.
Αν το ακίνητο που χρησιμοποιείται ως οικογενειακή στέγη ανήκει στη κυριότητα και των δύο συζύγων (συγκυριότητα), τότε η συγκυριότητα παραμένει και στους δύο συζύγους και μετά τη παραχώρηση της χρήσης. Κάτοχός όμως της οικογενειακής στέγης είναι ο σύζυγος που παραμένει προσωρινά σε αυτή ενώ ο συνιδιοκτήτης του ακινήτου που απομακρύνθηκε από την οικογενειακή στέγη είναι συννομέας, ασκώντας τη σύννομη του μέσω του πρώτου για όσο διαρκεί η ρύθμιση της χρήσεως της οικογενειακής στέγης.
Ποια είναι τα αρμόδια δικαστήρια για την εκδίκαση υποθέσεων οικογενειακής στέγης και ποιες είναι οι διαδικασίες;
Για τη θεμελίωση της ενοχικής αξίωσης για παραχώρηση της χρήσης της οικογενειακής στέγης πραγματοποιείται καταψηφιστική αγωγή του ενός συζύγου κατά του άλλου. Το Μονομελές Πρωτοδικείο του τόπου κατοικίας του εναγομένου συζύγου είναι αρμόδιο για την εκδίκαση της αγωγής. Η διαφορά αυτή μάλιστα πρέπει σύμφωνα με το άρθρο 611 ΚΠολΔ να τυγχάνει συμβιβαστικής επίλυσης από το δικαστήριο.
Η εκδίκαση της αγωγής πραγματοποιείται κατά την ειδική διαδικασία των οικογενειακών διαφορών σύμφωνα με το άρθρο 592 παρ. 3 περ.γ΄ΚΠολΔ, όπως ισχύει μετά τον νόμο 4335/15. Για να κριθεί ορισμένη η αγωγή που ρυθμίζει την οικογενειακή στέγη θα πρέπει να γίνεται αναφορά στο δικόγραφο του γεγονότος της σύναψης γάμου μεταξύ των διαδίκων, του γεγονότος της διακοπής της εγγάμου συμβιώσεως τους, να γίνεται μνεία των πραγματικών περιστατικών που συνιστούν τις ειδικές συνθήκες των συζύγων, θα πρέπει να αναφέρονται οι λόγοι επιείκειας και το συμφέρον των τέκνων που επιβάλλουν τη παραχώρηση της χρήσης της οικογενειακής στέγης.
Αν ενυπάρχει επείγουσα περίπτωση ή επικείμενος κίνδυνος για τη ρύθμιση της χρήσης της οικογενειακής στέγης, δεν αποκλείεται η προσωρινή δικαστική ρύθμιση της χρήσεως σύμφωνα με τα άρθρα 735 ΚΠολΔ επόμενα. Ακόμη, το δικαστήριο έχει τη δυνατότητα να διατάξει το ασφαλιστικό μέτρο της μετοίκησης του ενός συζύγου, ειδικά σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας.
Τέλος, επισημαίνεται πως η απόφαση περί ρύθμισης της χρήσεως της οικογενειακής στέγης είναι δεκτική αναθεώρησης αν το επιβάλλουν οι περιστάσεις σύμφωνα με το άρθρο 1391 εδ. β’ ΑΚ. Ενδεικτικές περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να μεταρρυθμιστεί η απόφαση περί οικογενειακής στέγης είναι για παράδειγμα αν επέλθει μεταρρύθμιση της απόφασης για την άσκηση της γονικής μέριμνας των παιδιών, αν ο δικαιούχος χρήσης της οικογενειακής στέγης μετακομίζει σε άλλη πόλη κ.α