Παντρεμένοι σε διάσταση. Η διάσταση θα λέγαμε πώς είναι συνυφασμένη, να υφίσταται παράλληλα με ενεργό γάμο, καθώς λύση του γάμου επέρχεται μόνο μετά από αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Ως εκ τούτου, το ζεύγος μέχρι να λύσει το γάμο του αμετάκλητα μπορεί να βρίσκεται σε διάσταση, δηλαδή να μην υπάρχει μεταξύ των συζύγων πρόθεση για συμβίωση.
Στο παρόν σημείο θα αναλύσουμε τι είναι η συμβίωση, προκειμένου να γίνει περισσότερο κατανοητή η έννοια της διάστασης. Η συμβίωση των συζύγων αποτελεί μία αόριστη νομική έννοια, η οποία μεταβάλλεται σύμφωνα με τα κοινωνικά ήθη και τις ειδικότερες συνθήκες που διέπουν τον βίο του συγκεκριμένου ζεύγους. Η συμβίωση απαρτίζεται από δύο στοιχεία, το εξωτερικό υλικό (corpus) και το εσωτερικό ψυχολογικό (animus). Tο πρώτο στοιχείο εστιάζει στις εξωτερικές εκδηλώσεις της διαβίωσης των συζύγων, ενώ το δεύτερο στοιχείο επισημαίνει την κοινωνία βίου, που χαρακτηρίζει τη σχέση συνύπαρξης ενός ζεύγους.
Παντρεμένοι σε διάσταση – Tι είναι όμως διάσταση με απλά λόγια;
Ως διάσταση ορίζεται, η φυσική και ψυχική απομάκρυνση μεταξύ του ζεύγους, όταν οι σύζυγοι μεταξύ τους, δεν έχουν πρόθεση για κοινωνία βίου. Υπάρχει η άποψη πως, πρέπει να συνυπάρχουν και τα δύο στοιχεία για να υφίσταται διάσταση. Άλλη άποψη είναι πως, δεν υπάρχει διάσταση στην περίπτωση που υπάρχει θέληση για κοινωνία βίου χωρίς φυσική συνοίκηση. Αναφορικά με το βουλητικό στοιχείο της διάστασης, θα πρέπει να λεχθεί πώς αυτό αποτελεί η ψυχική διάθεση του ενός τουλάχιστον συζύγου, να απέχει από την έγγαμη συμβίωση κάτι που οδηγεί αναμφίβολα στην άρση της συμβίωσης μεταξύ των συζύγων, για το παρόν και το μέλλον, χωρίς να είναι απαραίτητο να περιλαμβάνει και τη λύση του γάμου. Σύμφωνα με την νομολογία του Αρείου Πάγου, η οποία αποτελεί την αποκρυστάλλωση των αποφάσεων των ελληνικών δικαστηρίων, γίνεται δεκτό πώς η διάσταση ταυτίζεται με την απομάκρυνση του ενός από τους συζύγους από τη συζυγική στέγη, η οποία στην πράξη αποδεικνύεται, πώς είναι η εκδήλωση πρόθεσης του συζύγου που απομακρύνεται, για διακοπή της έγγαμης συμβίωσης.
Κάτι τέτοιο όμως δεν συμβαίνει στις περιπτώσεις που, η απομάκρυνση του συζύγου δεν είναι από μόνη της δηλωτική τέτοιας πρόθεσης, καθώς μπορεί να βασίζεται σε επαγγελματική του ανάγκη και να μην έχει την πρόθεση οριστικής διακοπής της έγγαμης συμβίωσης. Δεν υπάρχει διάσταση λοιπόν, στις περιπτώσεις που είναι αναγκαστική η διαμονή του ενός συζύγου, εκτός της συζυγικής κατοικίας, η οποία πραγματοποιείται λόγω, εργασίας, πολέμου, αιχμαλωσίας, φυλάκισης ή γενικότερα σοβαρών συμβάντων που αναγκάζουν το σύζυγο, να απομακρυνθεί από την συζυγική στέγη. Ακόμη και στις περιπτώσεις όμως που υπάρχει συνοίκηση μεταξύ των συζύγων μπορεί να υφίσταται διάσταση, αν και το συνηθέστερο είναι να συνυπάρχουν το εξωτερικό και το εσωτερικό στοιχείο της διάστασης.
Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτή που στην επιστημονική βιβλιογραφία και νομολογία, αναφέρεται ως ο χωρισμός του ζεύγους από τραπέζης και κοίτης, παρά το γεγονός πως εξακολουθούν να διαμένουν στην ίδια κατοικία. Τέτοιες περιπτώσεις είναι αυτές κατά τις οποίες οι σύζυγοι, παραμένουν στην ίδια οικία και συνοικούν για λόγους κοινωνικούς, οικονομικούς, αδυναμίας ανεύρεσης άλλης κατοικίας ή για να προστατεύσουν τα παιδιά τους, από τη δημιουργία ψυχικών τραυμάτων που θα τους προκαλούσε η απομάκρυνση του ενός γονέα, από τη συζυγική στέγη.
Όταν λοιπόν υπάρχουν τέτοιες καταστάσεις, η συνοίκηση δεν αναιρεί τη διάσταση αφού οι σύζυγοι δεν έχουν σωματική και ψυχική επαφή μεταξύ τους και ο γάμος είναι ουσιαστικά νεκρός. Το δικαστήριο κατά τη διερεύνηση που πραγματοποιεί για να κρίνει αν υφίσταται ή όχι διάσταση μεταξύ των συζύγων, εστιάζει στο αν λείπει το ψυχολογικό στοιχείο της συζυγικής συμβίωσης, σύμφωνα με τις ειδικότερες συνθήκες που επικρατούν στη συγκεκριμένη περίπτωση. Το γεγονός πως πια δεν πραγματοποιούνται μία ή περισσότερες κοινές φυσικές δραστηριότητες, δεν σημαίνει πως έχει πραγματοποιηθεί διακοπή της συμβίωσης μεταξύ του ζεύγους. Μάλιστα, υπάρχει σχέση μεταξύ διάστασης και εγκατάλειψης, καθώς η διετής διάσταση λειτουργεί ως λόγος διαζυγίου, ανεξάρτητα από το ποιος σύζυγος την προκάλεσε κι αν βασίζεται σε εύλογη αιτία ή όχι. Η διακοπή της έγγαμης συμβίωσης χωρίς εύλογη αιτία, αποτελεί εγκατάλειψη και παρέχει στον σύζυγο που εγκατέλειψε τη δυνατότητα να ασκήσει αγωγή διαζυγίου, μετά όμως από τη συμπλήρωση δύο ετών διάστασης όπως ορίζεται στο άρθρο 1439 παράγραφος 3 ΑΚ.
Για να θεμελιωθεί το αμάχητο τεκμήριο ισχυρού κλονισμού του γάμου, η διάσταση θα πρέπει να έχει διαρκέσει δύο έτη τουλάχιστον και ο χρόνος έναρξης της διετίας εντοπίζεται, κατά μία άποψη στο χρονικό σημείο της συνύπαρξης του εξωτερικού και του εσωτερικού στοιχείου της διάστασης. Υπάρχει βέβαια και η άποψη πως, η διετής διάσταση ξεκινά από το χρονικό σημείο που λείπει το ένα από τα αναφερθέντα ανωτέρω στοιχεία. Ωστόσο, η επικρατέστερη άποψη είναι πως η έναρξη της διετίας τοποθετείται στο χρονικό σημείο εκδήλωσης του βουλητικού στοιχείου της διάστασης, που είναι και το σημαντικότερο για την κατάφαση αυτής.
Συνοψίζοντας, και οι παντρεμένοι μπορούν να βρίσκονται σε διάσταση, όταν πια έστω ένας από τους δύο δεν έχει πρόθεση για έγγαμη συμβίωση, δεν ενδιαφέρεται δηλαδή να έχει προς το σύζυγό του συμπεριφορά που συνάδει, με κοινωνία βίου αμοιβαίο ενδιαφέρον, κατανόηση και ερωτική διάθεση. Θα λέγαμε πως η διάσταση αποτελεί, την αρχή του τέλους ενός γάμου ο οποίος ωστόσο περτώνεται, με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, πνευματική λύση σε περίπτωση που είναι θρησκευτικός και καταχώρηση της δικαστικής αποφάσεως και της πνευματικής λύσεως στο οικείο ληξιαρχείο.