Τόσο ο άκυρος, όσο και ο ανυπόστατος γάμος ανήκουν στη κατηγορία του ελαττωματικού γάμου. Ελαττωματικός θεωρείται ο γάμος, στις περιπτώσεις που δεν υφίστανται οι απαιτούμενοι όροι που είναι αναγκαίοι για τη σύμβαση του γάμου. Οι μορφές ελαττωματικού γάμου που προβλέπονται στον νόμο είναι οι ακόλουθες: 1) ο ανυπόστατος γάμος, 2) ο άκυρος γάμος, 3) o ακυρώσιμος γάμος και 4) ο νομιζόμενος γάμος.
Ανυπόστατος γάμος:
Ανυπόστατος γάμος είναι ο νομικά ανύπαρκτος γάμος που δεν χρειάζεται κάποια δικαστική απόφαση για να ανατραπεί και δεν παράγει καμία έννομη συνέπεια. Η παντελής έλλειψη τύπου, είναι η μόνη μορφή ανυπόστατου γάμου. Σύμφωνα με το άρθρο 1372 παρ.2 Α.Κ, ο γάμος είναι ανυπόστατος στις περιπτώσεις που δεν έχει τηρηθεί καθόλου, ο πολιτικός ή ο θρησκευτικός τύπος, που εκ του νόμου προβλέπεται.
Στο άρθρο 1372 Α.Κ. αναφέρεται πως <<Άκυρος είναι μόνο ο γάμος που έγινε κατά παράβαση των άρθρων 1350 έως 1352, 1354, 1356, 1357 και 1360. Δεν είναι άκυρος ο γάμος, εφόσον έχει γίνει η δήλωση του άρθρου 1367 προς τον δήμαρχο ή τον πρόεδρο της κοινότητας ή τον νόμιμο αναπληρωτή τους, έστω και αν έχουν παραλειφθεί οι άλλοι όροι της τέλεσης.
Γάμος που έγινε χωρίς να τηρηθεί καθόλου ένας από τους τύπους που προβλέπονται στο άρθρο 1367 είναι ανυπόστατος.
Άκυρος γάμος
Άκυρος γάμος είναι ο γάμος στις ακόλουθες περιπτώσεις: 1) όταν δεν υφίσταται πλήρης συμφωνία των συζύγων, 2) όταν δεν υπάρχει αυτοπρόσωπη και ανεπιφύλακτη δήλωση της βούλησης για γάμο, 3) όταν ενυπάρχει έλλειψη των θετικών προϋποθέσεων και 4) όταν υπάρχουν κωλύματα γάμου. Αθεράπευτη ακυρότητα είναι αυτή που προκύπτει από την ύπαρξη κωλύματος, ενώ οι υπόλοιπες ακυρότητες είναι θεραπεύσιμες. Όσον αφορά τις αρνητικές προϋποθέσεις / κωλύματα για τη σύναψη γάμου θα πρέπει να λεχθούν τα ακόλουθα: 1) η ύπαρξη γάμου ή συμφώνου συμβίωσης συνιστούν κωλύματα, 2) η συγγένεια αποτελεί ένα ακόμη εκ των προβλεπόμενων στο νόμο κωλυμάτων. Ειδικότερα, απαγορεύεται ο γάμος μεταξύ συγγενών εξ’ αίματος σε ευθεία γραμμή απεριόριστα και σε πλάγια γραμμή μέχρι και τον τέταρτο βαθμό, όπως προβλέπεται στο άρθρο 1356 Α.Κ. Η συγγένεια εξ αγχιστείας, ήτοι ο δεσμός που έχει ο ένας σύζυγος με τους συγγενείς εξ αίματος του άλλου συζύγου στην ίδια γραμμή και στον ίδιο βαθμό, σύμφωνα με το άρθρο 1462 Α.Κ., εμποδίζει τον γάμο σε ευθεία γραμμή απεριόριστα και σε πλάγια γραμμή μέχρι και τον τρίτο βαθμό σύμφωνα με το άρθρο 1357 Α.Κ. Άλλωστε, η συγγένεια εξ’ αγχιστείας συνεχίζει να υφίσταται και μετά τη λύση του γάμου. Αν ο γάμος τελεστεί, ενώ υφίστανται τα κωλύματα των άρθρων 1356 Α.Κ. ή 1357 Α.Κ., τότε ο γάμος αυτός θεωρείται μη θεραπεύσιμα άκυρος. Άλλο ένα κώλυμα που προβλέπεται στο άρθρο 1360 Α.Κ. είναι η ύπαρξη υιοθεσίας.
Ακυρώσιμος γάμος
Στο άρθρο 1374 προβλέπεται ο ακυρώσιμος γάμος εξαιτίας πλάνης. Συγκεκριμένα αναφέρεται πως:<< Γάμος που έχει τελεσθεί μπορεί να ακυρωθεί εξαιτίας πλάνης σχετικής με την ταυτότητα του προσώπου του άλλου συζύγου. Η ακύρωση αποκλείεται, αν ο σύζυγος αναγνώρισε το γάμο μετά τη διάλυση της πλάνης>>.
Στο άρθρο 1375 προβλέπεται ο ακυρώσιμος γάμος εξαιτίας απειλής. Ειδικότερα αναφέρεται πως: << γάμος που έχει τελεσθεί μπορεί να ακυρωθεί αν ο σύζυγος εξαναγκάστηκε να τον συνάψει με απειλή, παράνομα ή αντίθετα προς, τα χρηστά ήθη. Η ακύρωση αποκλείεται, αν αυτός που εξαναγκάστηκε αναγνώρισε το γάμο αφού πέρασε η απειλή.
Ακυρώσιμος γάμος, υφίσταται στις περιπτώσεις που υπάρχει η πλάνη περί την ταυτότητα του προσώπου, η οποία λαμβάνεται υπόψιν και οδηγεί στην ακύρωση του γάμου, μετά από δικαστική απόφαση. Κατά το άρθρο 1374 παρ.1 Α.Κ., στη περίπτωση της απάτης ως προς την ταυτότητα του προσώπου και στη περίπτωση της απειλής, η οποία σύμφωνα με το άρθρο 1275 παρ. 1 Α.Κ., συνιστά λόγος για την ακύρωση του γάμου, με δικαστική απόφαση. Η ακύρωση τόσο του άκυρου, όσο και το ακυρώσιμου γάμου, γίνεται με την έκδοση αμετάκλητης δικαστικής απόφασης, η οποία είναι διαπλαστικής φύσεως και έχει ως αποτέλεσμα, την αναδρομική ανατροπή του γάμου.
Νομιζόμενος γάμος
Στο άρθρο 1383 Α.Κ. αναφέρεται πως: <<Αν κατά την τέλεση του γάμου αγνοούσαν την ακυρότητα και οι δύο σύζυγοι ή την αγνοούσε ο ένας μόνο απ’ αυτούς, η ακύρωση ενεργεί ως προς αυτούς ή αυτόν που την αγνοούσε μόνο για το μέλλον.
Ο σύζυγος που αγνοούσε μόνος κατά την τέλεση του γάμου την ακυρότητα έχει, στην περίπτωση της ακύρωσης, εναντίον του άλλου συζύγου που γνώριζε εξαρχής την ακυρότητα και, αν αυτός πέθανε μετά την ακύρωση του γάμου, κατά των κληρονόμων του, δικαίωμα διατροφής σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν για το διαζύγιο, οι οποίες εφαρμόζονται αναλόγως.
Νομιζόμενος γάμος είναι αυτός, που κατά την τέλεση του οι δύο σύζυγοι ή έστω ένας, αγνοούν την ακυρότητα του. Στη περίπτωση μάλιστα του νομιζόμενου γάμου, η ακύρωση αυτού ενεργεί μόνο για το μέλλον, ως προς τους δύο συζύγους ή ως προς το σύζυγο που τελεί σε άγνοια.
Συμπερασματικά
Συνοψίζοντας, ο άκυρος και ο ανυπόστατος γάμος ανήκουν στη κατηγορία του ελαττωματικού γάμου, όπως και ο ακυρώσιμος και ο νομιζόμενος γάμος. Ενώ ο ανυπόστατος γάμος δε παράγει εξ’ υπαρχής κανένα έννομο αποτέλεσμα, ο άκυρος γάμος παράγει τα έννομα αποτελέσματα του μέχρι να ακυρωθεί με δικαστική απόφαση. Ο Δικηγόρος Αθηνών Κωνσταντίνος Καμουζής θα εξετάσει ενδελεχώς την δική σας υπόθεση.