Κατάχρηση εξουσίας . Το συγκεκριμένο αδίκημα δυστυχώς, υπάρχει ακόμα και στις ημέρες μας, θα πρέπει όμως να λεχθεί πως, η συχνότητα εμφάνισης του σε σχέση με το παρελθόν είναι αισθητά περιορισμένη. Στο άρθρο 239 του Ποινικού μας Κώδικα, μετά από το Νόμο 4619/2019, με τίτλο Κατάχρηση εξουσίας αναφέρεται:
<< Υπάλληλος στα καθήκοντα του οποίου ανάγεται η δίωξη ή η ανάκριση αξιόποινων πράξεων: α) αν μεταχειρίστηκε παρανόμως εκβιαστικά μέσα για να πετύχει οποιαδήποτε έγγραφη ή προφορική κατάθεση κατηγορουμένου, μάρτυρα ή πραγματογνώμονα τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή, εφόσον η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα κατά το άρθρο 137 Α, β) αν εν γνώσει του εξέθεσε σε δίωξη ή τιμωρία κάποιον αθώο ή παρέλειψε να διώξει κάποιον υπαίτιο, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη και χρηματική ποινή, αν πρόκειται για κακούργημα και με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών και χρηματική ποινή, αν πρόκειται για πλημμέλημα.>>.
Κατάχρηση εξουσίας – Ποια είναι τα έννομα αγαθά που προστατεύονται εκ της νομοθετικής πρόβλεψης του άρθρου 239 Π.Κ.;
Για το συγκεκριμένο αδίκημα, τα προστατευόμενα έννομα αγαθά είναι αφενός η ορθή απονομή της δικαιοσύνης, αφετέρου τα ατομικά αγαθά του θύματος, όπως ενδεικτικά είναι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η προσωπική ελευθερία, η υγεία και η τιμή, τα οποία προσβάλλονται εκ της συμπεριφοράς του δράστη.
Ποια είναι τα βασικότερα χαρακτηριστικά του αδικήματος της κατάχρησης εξουσίας;
Tο έγκλημα της κατάχρησης εξουσίας φανερώνει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, πρόκειται για ένα έγκλημα ιδιαίτερο, απλό μη γνήσιο, πολύτροπο ή σωρευτικώς μικτό έγκλημα, απλής συμπεριφοράς, εν μέρει έγκλημα ενέργειας και εν μέρει έγκλημα γνήσιας παράλειψης, αφηρημένης διακινδύνευσης, βλάβης, ιδιόχειρο και στιγμιαίο.
Ποια είναι τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης, του υπό ανάλυση αδικήματος;
Στα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος της κατάχρησης εξουσίας ανήκουν, ο δράστης του εγκλήματος, το αντικείμενό του εγκλήματος, η πράξη προσβολής του εννόμου αγαθού και η αντικειμενική προσφορότητα (καταλληλότητα) της πράξης να οδηγήσει στην απόσπαση της επιδιωκόμενης κατάθεσης.
Ποιος μπορεί να είναι ο δράστης του εγκλήματος;
Δράστης του εγκλήματος μπορεί να είναι μόνο πρόσωπο που έχει την ιδιότητα του υπαλλήλου, στα καθήκοντά του οποίου είναι η δίωξη ή η ανάκριση αξιόποινων πράξεων.
Ποιοι αποτελούν αντικείμενο, ήτοι αποδέκτες του αδικήματος;
Στην έννοια του αντικειμένου εγκλήματος ανήκουν, ο κατηγορούμενος, ο μάρτυρας και ο πραγματογνώμονας, που μπορούν να είναι θύματα κατάχρησης εξουσίας.
Πως προσβάλλεται το έννομο αγαθό στο συγκεκριμένο αδίκημα;
Θα πρέπει να επισημανθεί πως το έννομο αγαθό προσβάλλεται στο συγκεκριμένο αδίκημα με τους ακόλουθους τρόπους: 1) με τη χρήση παράνομων εκβιαστικών μέσων, κατά του κατηγορούμενου μάρτυρα ή πραγματογνώμονα, 2) με τη μορφή της έκθεσης, δίωξης, ή τιμωρίας κάποιου αθώου, 3) με τη μορφή της παράλειψης δίωξης κάποιου υπαίτιου.
Στη κατηγορία των εκβιαστικών μέσων, ανήκουν όλα τα μέσα με τη χρήση των όποιων, υπάρχει βάσιμη πιθανότητα να επηρεαστεί η ελεύθερη βούληση του θύματος. Τα εκβιαστικά μέσα είναι παράνομα, στις περιπτώσεις που έρχονται σε αντίθεση με τους δικονομικούς κανόνες. Σε περίπτωση μάλιστα που τα παράνομα εκβιαστικά μέσα που χρησιμοποιεί ο δράστης, λάβουν τη μορφή των βασανιστηρίων ή των άλλων προσβολών της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τότε δεν έχουμε κατάχρηση εξουσίας, αλλά το έγκλημα του άρθρου 137 A ΠΚ.
Τι προβλέπει ο νόμος για την υποκειμενική υπόσταση που θα πρέπει να υπάρχει στο αδίκημα;
Aναφορικά με την υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος της κατάχρησης εξουσίας, του άρθρου 239 Π.Κ., θα πρέπει ο δράστης να έχει τουλάχιστον ενδεχόμενο δόλο, άρα δόλο οποιουδήποτε βαθμού, για όλα τα άλλα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης, εκτός από την κατάθεση του θύματος στην αντικειμενική της προσφορότητα, στην πρώτη μορφή τέλεσης, στην οποία θα πρέπει ο δράστης να έχει άμεσο δόλο ά βαθμού. Μάλιστα, άμεσος δόλος β΄ βαθμού χρειάζεται, τόσο ως προς την έκθεση σε δίωξη ή τιμωρία κάποιου αθώου, όσο και στην παράλειψη δίωξης κάποιου υπαιτίου.
Παρατηρούμε πως αναφορικά με το σκέλος του άρθρου 239 Π.Κ., υπάρχει η διάκριση μεταξύ πλημμεληματικής μορφής του αδικήματος και κακουργηματικής μορφής του αδικήματος. Συγκεκριμένα, για την πράξη που αναφέρεται στο πρώτο εδάφιο η προβλεπόμενη εκ του νόμου φυλάκιση είναι τουλάχιστον δύο ετών, άρα έχει ως πλαίσιο ποινής από δύο έτη μέχρι πέντε χρόνια, εκτός βέβαια αν πρόκειται για το αδίκημα του 137 Α, το οποίο τιμωρεί βαρύτερα τα βασανιστήρια και τις προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Στο δεύτερο εδάφιο όμως του άρθρου 239 Π.Κ., για το αδίκημα της κατάχρησης εξουσίας προβλέπεται κάθειρξη μέχρι 10 χρόνια και χρηματική ποινή, αν η σχετική πράξη στη δίωξη ή στη τιμωρία της οποίας εκτέθηκε ένας αθώος ή παρέλειψε να διωχθεί ένας ένοχος είναι κακούργημα, ενώ στην περίπτωση που πρόκειται για πλημμέλημα ο δράστης τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών και χρηματική ποινή. Στο συγκεκριμένο αδίκημα μπορεί να υπάρχει απόπειρα, συμμετοχή καθώς και συρροή. Η ποινική δίωξη ασκείται αυτεπάγγελτα και είναι δυνατή η παράσταση προς υποστήριξη κατηγορίας για τον παθόντα.
Συμπερασματικά
Συνοψίζοντας, η νομοθετική πρόβλεψη του ποινικού μας κώδικα για το αδίκημα της κατάχρησης εξουσίας του άρθρου 239 Π.Κ., έχει θεσπιστεί για να προστατεύει τους πολίτες που διώκονται ή ανακρίνονται από τις αρμόδιες αρχές και όχι μόνο. Ουσιαστικά, σε μια βαθύτερη ανάλυση η συγκεκριμένη διάταξη, δεν είναι άλλο ένα άρθρο του ειδικού μέρους του ποινικού κώδικα, αλλά αποτελεί θα λέγαμε το προπύργιο του κράτους δικαίου.