Η επικαρπία είναι η δυνατότητα να χρησιμοποιεί και να λαμβάνει καρπούς από ένα αντικείμενο, χωρίς να κατέχει την απόλυτη κυριότητά του. Αυτό το δικαίωμα μπορεί να προκύψει μέσω διαθήκης, σύμβασης ή νόμου. Στην περίπτωση των ακινήτων, η επικαρπία παρέχει στον επικαρπώτη το δικαίωμα να χρησιμοποιεί και να απολαμβάνει το ακίνητο, αλλά χωρίς να έχει τη δυνατότητα να το τροποποιήσει ή να το πουλήσει.
Στην περίπτωση που κληρονομήσετε την επικαρπία, ο διαθέτης ή οι συμβαλλόμενοι μπορούν να καθορίσουν ότι ένας ή περισσότεροι από τους κληρονόμους θα έχουν το δικαίωμα της επικαρπίας επί της κληρονομίας, ενώ η απόλυτη ιδιοκτησία θα ανήκει σε άλλους κληρονόμους.
Η εγκατάσταση του κληρονόμου στην επικαρπία μπορεί να πραγματοποιηθεί διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τον τρόπο που προβλέπεται:
- Εγκατάσταση με διαθήκη: Ο διαθέτης πρέπει να αναφέρει στη διαθήκη του ότι ο κληρονόμος θα έχει το δικαίωμα της επικαρπίας επί του κληρονομιαίου πράγματος. Η εγκατάσταση της επικαρπίας μπορεί να γίνει είτε με γενική διάταξη, είτε με ειδική διάταξη στη διαθήκη.
- Εγκατάσταση με σύμβαση: Στην περίπτωση εγκατάστασης με σύμβαση, οι συμβαλλόμενοι συμφωνούν ρητά ότι ένας ή περισσότεροι από αυτούς θα έχουν το δικαίωμα της επικαρπίας επί του κληρονομιαίου πράγματος. Η εγκατάσταση της επικαρπίας μπορεί να γίνει είτε με κοινή διαθήκη, είτε με άλλη σύμβαση.
- Εγκατάσταση με νόμο: Στην περίπτωση εγκατάστασης με νόμο, ο νόμος καθορίζει ποιος κληρονόμος θα έχει το δικαίωμα της επικαρπίας επί του κληρονομιαίου πράγματος. Η επικαρπία λήγει με τον θάνατο του επικαρπώτη και η απόλυτη ιδιοκτησία περνάει σε άλλους κληρονόμους.
Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία που αφορούν την επικαρπία και την εγκατάσταση κληρονόμου σε αυτήν.
Η εισαγωγή ενός δικαιώματος κληρονομίας στην περιοχή της Επικαρπίας έχει τα ακόλουθα επιπτώσεις:
- Ο δικαιούχος της επικαρπίας έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί και να λαμβάνει τα αποδείγματα του περιουσιακού αγαθού που κληρονομεί.
- Ο δικαιούχος της επικαρπίας δεν έχει το δικαίωμα να μεταβιβάσει την επικαρπία σε άλλο άτομο.
- Η επικαρπία τελειώνει με τον θάνατο του δικαιούχου της.
Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι ένας άνθρωπος καθορίζει στη διαθήκη του ότι η σύζυγός του θα έχει το δικαίωμα επικαρπίας στην ακίνητη περιουσία του, ενώ η ιδιοκτησία θα μεταβιβαστεί στα παιδιά του. Σε αυτήν την περίπτωση, η σύζυγος θα έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί και να λαμβάνει τα ενοίκια από την ακίνητη περιουσία, ενώ τα παιδιά θα κληρονομήσουν την ακίνητη περιουσία μετά τον θάνατο της συζύγου.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η επιλογή του διαθέτη να μεταβιβάσει ολόκληρη ή μέρος της κληρονομιάς σε τρίτο πρόσωπο μπορεί να επηρεάσει τη νόμιμη μερίδα των κληρονόμων που έχουν το δικαίωμα να κληρονομήσουν βάσει του νόμου.
Η νόμιμη μερίδα είναι το ελάχιστο ποσοστό της κληρονομιάς που ανήκει στους νόμιμους κληρονόμους, ανεξάρτητα από τις διατάξεις της διαθήκης. Το ποσοστό της νόμιμης μερίδας καθορίζεται ανάλογα με τον βαθμό συγγένειας του κληρονόμου με τον διαθέτη και την αξία της κληρονομιάς.
Σύμφωνα με τον Νόμο 1829, η νόμιμη κληρονομιά του παιδιού που δεν έχει λάβει κληρονομιά από διαθέτη είναι το ήμισυ της κληρονομιάς που θα λάμβανε αν είχε κληρονομήσει από τον διαθέτη. Αυτό σημαίνει ότι, αν ο διαθέτης έχει μόνο ένα παιδί που δεν έχει λάβει κληρονομιά από άλλους διαθέτες, τότε το παιδί θα πρέπει να λάβει τουλάχιστον το ήμισυ της κληρονομιάς που θα του αναλογούσε από τον διαθέτη.
Εάν ο διαθέτης αποφασίσει να παραχωρήσει ολόκληρη ή μέρος της κληρονομιάς του σε έναν τρίτο, τότε το παιδί που δεν έχει λάβει κληρονομιά θα έχει μόνο την ψιλή κυριότητα πάνω στο περιουσιακό στοιχείο που του παραχωρήθηκε. Η ψιλή κυριότητα δίνει στον κάτοχό της το δικαίωμα να έχει την κυριότητα επί του περιουσιακού στοιχείου αλλά δεν του επιτρέπει να το πουλήσει, να το μεταβιβάσει ή να το εκμεταλλευτεί οικονομικά.
Σε αυτήν την περίπτωση, η αξία της ψιλής κυριότητας μπορεί να είναι μικρότερη από το ήμισυ της αξίας του περιουσιακού στοιχείου. Αυτό σημαίνει ότι το παιδί που δεν έχει λάβει κληρονομιά μπορεί να μην λάβει το νόμιμο μερίδιό του.
Για να αποφευχθεί αυτή η κατάσταση, μπορεί να συζητηθεί η δυνατότητα να μην υπολογίζεται η αξία της ψιλής κυριότητας στον υπολογισμό της νόμιμης κληρονομιάς των παιδιών που δεν έχουν λάβει κληρονομιά από άλλους διαθέτες. Ενδεχομένως, θα πρέπει να συμβουλευτείτε έναν ειδικό δικηγόρο με εμπειρία σε κληρονομικά θέματα για να εξετάσετε αυτές τις νομικές πτυχές.
Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι αυτή η αλλαγή στη ρύθμιση μπορεί να ερμηνευθεί ως περιορισμός της ελευθερίας του διαθέτη να διαθέσει την περιουσία του όπως θέλει.