Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, που οι γονείς είναι δυσαρεστημένοι από τη συμπεριφορά των τέκνων τους, άλλοτε χωρίς λόγο κι άλλοτε δικαιολογημένα και προβαίνουν στη διαδικασία της αποκλήρωσης τέκνου, καθώς δεν θέλουν το τέκνο τους να λάβει τίποτα από την περιουσία τους, όντες απογοητευμένοι από τη συμπεριφορά που επιδεικνύει το τέκνο τους σε αυτούς. Οι σχέσεις γονέων – τέκνων είναι πολύ ιδιαίτερες, καθώς διέπονται από έντονους συναισθηματικούς δεσμούς και δεσμούς αίματος.
Το δικαίωμα της αποκλήρωσης Τέκνου – Άρθρο 1839 Α.Κ.
Ο νομοθέτης γνωρίζοντας τους ευαίσθητους δεσμούς μεταξύ γονέων και τέκνων στο κληρονομικό δίκαιο, έχει προβλέψει και έχει προνοήσει και για τη συγκεκριμένη προβληματική, ώστε να έχουν οι γονείς τη δυνατότητα να αποπληρώσουν τα τέκνα τους, αν υφίστανται όμως συγκεκριμένοι και αυστηρώς ορισμένοι, σοβαροί λόγοι που δικαιολογούν τη συγκεκριμένη ενέργεια, η οποία προφανώς και έχει επαχθείς συνέπειες για τα τέκνα. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 1839 Α.Κ. αναφέρεται, πως ο διαθέτης μπορεί για ορισμένους λόγους, που αναφέρονται περιοριστικά στο νομό, να στερήσει τον μεριδούχο από τη νόμιμη μοίρα του, να πραγματοποιήσει δηλαδή αποκλήρωση υπό τη στενή έννοια. Στο συγκεκριμένο σημείο, θα πρέπει να σας καταστεί γνωστή, η διάκριση μεταξύ της αποκλήρωσης υπό στενή έννοια, που στερεί τον νόμιμο μεριδούχο και από τη νόμιμη μοίρα του, από την αποκλήρωση εν ευρεία έννοια, που παρέχει το δικαίωμα στον νόμιμο μεριδούχο, να διεκδικήσει το ποσοστό της νόμιμης μοίρας του που του αναλογεί.
Σημαντικό είναι να επισημανθεί πως, αν ο γονέας πραγματοποιήσει αποκλήρωση τέκνου, τότε το τέκνο δεν λαμβάνει ούτε το 1/2 της εξ αδιαθέτου διαδοχής, δηλαδή ούτε τη νόμιμη μοίρα του, ενώ σε περίπτωση που ο γονέας πραγματοποιούσε διαθήκη, στην οποία δεν συμπεριλαμβάνεται το τέκνο ή το τέκνο λάμβανε μικρότερο ποσοστό από το ένα δεύτερο που του αναλογεί, θα μπορούσε το τέκνο να διεκδικήσει την νόμιμη μοίρα του. Στο άρθρο 1840 AK, αναφέρονται οι λόγοι για τους οποίους ο διαθέτης μπορεί να αποπληρώσει το τέκνο του, οι οποίοι είναι οι ακόλουθοι: 1) σε περίπτωση που το τέκνο επιβουλεύτηκε τη ζωή του διαθέτη του συζύγου ή άλλου κατιόντος του διαθέτη, 2) αν προκάλεσε με πρόθεση σωματικές κακώσεις στο διαθέτη ή στο σύζυγό του, από τον οποίο κατάγεται ο κατιών, 3) αν έγινε ένοχος κακουργήματος ή σοβαρού πλημμελήματος με πρόθεση, κατά του διαθέτη ή του συζύγου του, 4) αν αθέτησε κακόβουλα τις υποχρεώσεις που είχε από το νόμο, να διατρέφει το διαθέτη, 5) αν ζει βίο άτιμο ή ανήθικο, παρά τη θέληση του διαθέτη, σε μία τέτοια περίπτωση η αποκλήρωση είναι άκυρη, αν ο κατιών κατά το θάνατο του διαθέτη, είχε οριστικά εγκαταλείψει τον άτιμο η ανήθικο βίο.
Προκειμένου να επιτρέπεται εκ του νόμου, να πραγματοποιηθεί η αποκλήρωση με τη στενή έννοια, θα πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις: 1) η αποκλήρωση με τη στενή έννοια να γίνει με διάταξη τελευταίας βούλησης (διαθήκη), 2) να υπάρχει η βούληση του διαθέτη να στερήσει τον κατιόντα από τη νόμιμη μοίρα του, η οποία θα πρέπει να έχει διατυπωθεί ρητά, να αναφέρει δηλαδή ξεκάθαρα ο διαθέτης, πως αποπληρώνει ή στερεί από τη νόμιμη μοίρα τον κληρονόμο, 3) θα πρέπει να συντρέχει λόγος από αυτούς που περιοριστικά αναφέρονται στο άρθρο 1840, στους οποίους αποκλείεται η οποιαδήποτε διεύρυνση ή αναλογική εφαρμογή και σε άλλες περιπτώσεις συμπεριφοράς του κατιόντος, που τυχόν είναι μη αποδεκτές από το διαθέτη ή την οικογένειά του, 4) θα πρέπει να αναφέρεται ο λόγος αποκλήρωσης στη διαθήκη, έτσι ώστε να υφίσταται δυνατότητα δικαστικού ελέγχου, αναφορικά με το ποιον από τους περιοριστικά αναφερόμενους λόγους αποκλήρωσης, οδήγησε το διαθέτη στο να πραγματοποιήσει αποκλήρωση, 5) ο λόγος αποκλήρωσης θα πρέπει να υφίσταται, κατά το χρόνο σύνταξης της διαθήκης, χωρίς ωστόσο να είναι απαραίτητο να εξακολουθεί να υπάρχει, μέχρι το θάνατο του διαθέτη και, 6) το τέκνο να μην έχει προβεί σε παροχή συγγνώμης.
Ο λόγος της αποκλήρωσης και η Διαθήκη
Ο λόγος της αποκλήρωσης θα πρέπει να αναφέρεται στη διαθήκη, με τέτοιο τρόπο ώστε να οδηγεί στην υπαγωγή σε έναν από τους αναφερθέντες, πέντε λόγους αποκλήρωσης. Σε περίπτωση που δικαστηριακώς κριθεί, πως δε συντρέχουν οι αναφερθέντες προϋποθέσεις, όπως όταν για παράδειγμα η αποκλήρωση έγινε άνευ νόμιμου λόγου, ή όταν ο λόγος της αποκλήρωσης που αναφέρθηκε στη διαθήκη, δεν είναι αληθινός ή έγινε για λόγο για τον οποίο το τέκνο έχει δώσει συγγνώμη, η αποκλήρωση είναι άκυρη και ισχύει ως αποκλεισμός του μεριδούχου ή του τέκνου από την εξ αδιαθέτου διαδοχή, παρέχοντας όμως στο τέκνο τη δυνατότητα να διεκδικήσει την νόμιμη μοίρα του, ήτοι το μισό της εξ αδιαθέτου διαδοχής. Σε περίπτωση που ο μεριδούχος ισχυρίζεται, πως αποκληρώθηκε χωρίς νόμιμο και αληθινό λόγο, τότε δύναται να ασκήσει κατά του κληρονομούμενου γονέα του αγωγή, για την αναγνώριση της ακυρότητας, στις διατάξεις περί αποκλήρωσης με σκοπό, την αναγνώριση του κληρονομικού δικαιώματος νόμιμης μοίρας του.
Συμπερασματικά
Συνοψίζοντας, η αποκλήρωση τέκνου, γνωστή και ως αποκλήρωση εν τη στενή έννοια γίνεται μόνο για συγκεκριμένους λόγους, που καθορίζονται περιοριστικά από το κληρονομικό δίκαιο. Σε περίπτωση που αποδειχθεί πως δεν υφίσταται λόγος αποκλήρωσης τέκνου, τότε ισχύει η αποκλήρωση από την εξ αδιαθέτου διαδοχή και το τέκνο δύναται να διεκδικήσει τη νόμιμη μοίρα του από τη γονική περιουσία.