ΣΥΝΟΠΤΙΚΉ ΠΑΡΟΥΣΊΑΣΗ
· Ο γονέας που για οποιονδήποτε λόγο δε διαμένει με το παιδί του έχει εκ του νόμου δικαίωμα επικοινωνίας με αυτό.
· Ο περιορισμός του δικαιώματος του γονέα για επικοινωνία με το τέκνο του μπορεί να γίνει μόνο για σπουδαίο λόγο.
· Ο αποκλεισμός του δικαιώματος επικοινωνίας μπορεί να διαταχθεί μόνο με δικαστική απόφαση και μόνο για πολύ ακραίες και εξαιρετικές καταστάσεις.
· Ο γονέας που έχει το δικαίωμα της επικοινωνίας αλλά όχι την επιμέλεια του τέκνου δεν επιτρέπεται να επηρεάζει τις σχέσεις του τέκνου με το γονέα που έχει την επιμέλεια του.
· Δεν επιτρέπεται ο γονέας που έχει το δικαίωμα επικοινωνίας αλλά όχι το δικαίωμα της επιμέλειας του τέκνου να επεμβαίνει σε ζητήματα επιμέλειας του τέκνου με τα οποία είναι επιφορτισμένος ο άλλος γονέας γιατί αυτό αποτελεί κακή άσκηση της γονικής μέριμνας.
· Δικαίωμα επικοινωνίας εκ του νόμου έχουν και οι απώτεροι ανιόντες του τέκνου (παππούς – γιαγιά).
ΑΝΑΛΥΤΙΚΉ ΠΑΡΟΥΣΊΑΣΗ
Ο γονέας που δε διαμένει για οποιονδήποτε λόγο με το τέκνο του, έχει σύμφωνα με το άρθρο 1520 ΑΚ το δικαίωμα της προσωπικής επικοινωνίας με το τέκνο ώστε να μπορεί να εκδηλώνει τα αισθήματα αγάπης στο παιδί του, να παρακολουθεί τη κοινωνική του ένταξη και να μην αποξενώνεται από αυτό.
ΥΠΆΡΧΕΙ ΠΕΡΊΠΤΩΣΗ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΎ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΏΜΑΤΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ ΜΕ ΤΟ ΤΈΚΝΟ;
Δεν επιτρέπεται η αφαίρεση του δικαιώματος της επικοινωνίας από τον γονέα που δε διαμένει με το τέκνο, ούτε ο περιορισμός του δικαιώματος εκτός αν αυτό είναι αναγκαίο λόγω σπουδαίου λόγου. Σε περίπτωση που η επικοινωνία αυτή είναι πιθανό να θέσει σε κίνδυνο τη ανατροφή του ανηλίκου, θα πρέπει να πραγματοποιείται με τρόπο που να προφυλάσσεται ο ανήλικος χωρίς όμως να στερείται παντελώς τον γονέα του.
Τα προληπτικά μέτρα που θα ληφθούν για μια επικοινωνία με το γονέα με πιθανό κακό αντίκτυπο στο τέκνο είναι η άσκηση του δικαιώματος επικοινωνίας να γίνει σε ορισμένο τόπο για συγκεκριμένο χρόνο και με τρόπο σαφώς προσδιορισμένο και αν για το συμφέρον του τέκνου δε θα πρέπει να μείνει μόνο το με το γονέα του θα πρέπει να είναι παρόντα τρίτα πρόσωπα. Σε πολύ ακραίες και εξαιρετικές καταστάσεις μπορεί να αποκλειστεί το δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα με το τέκνο του, αν αυτό επιβάλλει το συμφέρον του τέκνου και όχι αυθαίρετα αλλά μόνο με δικαστική απόφαση. Η δικαστική απόφαση περί αποκλεισμού του δικαιώματος του γονέα να επικοινωνεί με το τέκνο του είναι δεκτική μεταρρύθμισης με νέα απόφαση που θα άρει τον αποκλεισμό της επικοινωνίας σε περίπτωση που αλλάξουν τα πραγματικά περιστατικά στο μέλλον προς το καλύτερο.
ΠΩΣ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΑΣΚΕΊΤΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΊΩΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ ΑΠΌ ΤΟΝ ΓΟΝΈΑ – ΦΟΡΈΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΏΜΑΤΟΣ;
Ο γονέας που έχει το δικαίωμα επικοινωνίας υποχρεούται να μην επηρεάζει αρνητικά με τις ενέργειες του άμεσα ή έμμεσα τις σχέσεις του παιδιού με τον γονέα που έχει την επιμέλεια του. Επιπρόσθετα, ο γονέας που έχει το δικαίωμα της επικοινωνίας με το τέκνο δεν έχει την επιμέλεια του και ως εκ τούτου δε θα πρέπει να επεμβαίνει στο δικαίωμα ανατροφής του άλλου γονέα που έχει την επιμέλεια του τέκνου. Τέτοιες συμπεριφορές του γονέα που έχει το δικαίωμα επικοινωνίας με το τέκνο αποτελούν κακή άσκηση της γονικής μέριμνας και οδηγούν σε προσαρμογή προγενέστερης δικαστικής ρύθμισης της επικοινωνίας στις νέες συνθήκες σύμφωνα με το άρθρο 1536 ΑΚ ή σε περιορισμό ή αποκλεισμό του δικαιώματος επικοινωνίας μετά από ρύθμιση της δικαστικής απόφασης που είχε παραχωρήσει το δικαίωμα αυτό.
Σημαντικό είναι να επισημανθεί πως η συστηματική παρεμπόδιση του γονέα που έχει το δικαίωμα επικοινωνίας με το τέκνο από τον άλλον γονέα αντιμετωπίζεται νομικά με τις διατάξεις για τη προστασία της προσωπικότητας, δίνοντας στον αδικημένο γονέα να αξιώσει άρση της προσβολής σύμφωνα με το άρθρο 57 ΑΚ, παράλειψη της προσβολής στο μέλλον, αποζημίωση και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης σύμφωνα με το άρθρο 59 ΑΚ. Σε περίπτωση μάλιστα που ο γονέας του οποίου η επικοινωνία παρεμποδίζεται υφίσταται περιουσιακή ζημία μπορεί υπό προϋποθέσεις να αξιώσει αποζημίωση.
ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΤΟ ΣΎΝΔΡΟΜΟ ΓΟΝΙΚΉΣ ΑΠΟΞΈΝΩΣΗΣ;
Δυστυχώς έχει παρατηρηθεί στη πράξη πως συχνά ο γονιός που έχει την επιμέλεια του τέκνου να εχθρεύεται και να προσβάλλει τον δικαιούχο επικοινωνίας με το τέκνο, να του επιρρίπτει τις ευθύνες για το διαζύγιο σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις να φθάνει στο σημείο να κατηγορεί ψευδώς τον άλλον γονέα για σεξουαλική κακοποίηση του τέκνου.
Αυτές οι κακεντρεχείς και δόλιες ενέργειες έχουν σαν στόχο να προκαλέσουν συναισθηματική αποξένωση του τέκνου από τον γονέα που δεν έχει την επιμέλεια του και ως εκ τούτου δε διαμένει μαζί του. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται σύνδρομο γονικής αποξένωσης, για το οποίο όμως δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς την επίδραση του στο δικαίωμα επικοινωνίας. Ο γονέας που δε διαμένει με το τέκνο του, ανεξάρτητα από το αν έχει ή όχι την επιμέλεια του τέκνου είναι δικαιούχος επικοινωνίας με το τέκνο του και ο νόμος του παρέχει τη δυνατότητα για την άσκηση αγωγής για τη ρύθμιση του δικαιώματος αυτού.
ΠΏΣ Ο ΓΟΝΈΑΣ ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΑΞΙΏΣΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΤΈΚΝΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑΚΆ;
Πιο συγκεκριμένα, το δικαίωμα του γονέα για επικοινωνία με το τέκνο του ασκείται είτε με αυτοτελή αγωγή είτε με ανταγωγή στις οποίες δεν είναι αναγκαίο να συμπεριλαμβάνονται οι ρυθμίσεις για τον τόπο, τον τρόπο, τον χρόνο και της λοιπές περιστάσεις κατά τις οποίες θα πραγματοποιείται η επικοινωνία του γονέα με το τέκνο του, καθώς αυτοί οι παράμετροι ρυθμίζονται με κάθε λεπτομέρεια από το δικαστήριο με γνώμονα το συμφέρον του τέκνου.
ΟΙ ΑΠΏΤΕΡΟΙ ΑΝΙΌΝΤΕΣ (ΠΑΠΠΟΎΣ – ΓΙΑΓΙΆ), ΈΧΟΥΝ ΔΙΚΑΊΩΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ ΜΕ ΤΟ ΕΓΓΌΝΙ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΈΝΟ ΑΠΌ ΤΟ ΝΌΜΟ;
Κάτι που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό αν και προβλέπεται από τον νόμο στο άρθρο 1520 παρ.2 ΑΚ, είναι πως οι γονείς δεν έχουν το δικαίωμα να εμποδίζουν την επικοινωνία του τέκνου τους με τους απώτερους ανιόντες του (παππούδες – γιαγιάδες), εκτός αν υφίσταται σοβαρός λόγος. Ο παππούς και η γιαγιά έχουν αυτοτελές δικαίωμα επικοινωνίας με το εγγόνι τους. Ο νόμος τους παρέχει αυτοτελές και ανεξάρτητο δικαίωμα επικοινωνίας με το τέκνο ώστε το παιδί να γνωρίζει το οικογενειακό συνεχές και να βιώνει την αγάπη και τη στοργή των απώτερων ανιόντων του.
Το δικαστήριο ρυθμίζει με κριτήριο το συμφέρον του τέκνου τον τρόπο της επικοινωνίας του με τους ανιόντες του και σε περίπτωση που επικοινωνία αυτή δεν είναι γόνιμη για το τέκνο λαμβάνονται με δικαστική απόφαση τα αναγκαία μέτρα ώστε η επικοινωνία του με τους ανιόντες του να μην ενέχει για αυτό κινδύνους. Σε ακραίες περιπτώσεις που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για το παιδί να επικοινωνεί με τους ανιόντες και δεν επέρχεται εξασφάλιση του από αυξημένα προληπτικά μέτρα και παρουσία τρίτων, μόνο τότε μπορεί να λάβει χώρα πλήρης αποκλεισμός της επικοινωνίας των ανιόντων με αυτό. Το δικαίωμα επικοινωνίας των απώτερων ανιόντων ρυθμίζεται τόσο με ασφαλιστικά μέτρα αν υπάρχουν τα στοιχεία του κινδύνου ή του κατεπείγοντος όσο και αυτεπάγγελτα από το δικαστήριο το οποίο στη περίπτωση που συντρέχει επείγουσα περίπτωση δύναται να διατάζει κάθε πρόσφορο ασφαλιστικό μέτρο.
Συνοψίζοντας ο νόμος έχει προβλέψει ο γονέας που δε διαμένει με το τέκνο να έχει τη δυνατότητα να έρχεται σε προσωπική επικοινωνία ώστε να διατηρούνται οι δεσμοί αίματος μεταξύ τους. Το δικαίωμα της επικοινωνίας δεν το έχουν μόνο οι γονείς αλλά και οι απώτεροι ανιόντες ώστε οι οικογενειακοί δεσμοί να μη χάνονται και να μην παρατηρούνται φαινόμενα αποξένωσης των τέκνων από τους οικείους τους.