Στη περίπτωση που κάποια δωρεά του κληρονομούμενου, θίγει το δικαίωμα στη νόμιμη μοίρα του κληρονόμου τότε ασκείται η λεγόμενη μέμψη άστοργης δωρεάς. Ο λόγος ύπαρξης λοιπόν της μέμψης άστοργης δωρεάς, είναι η προστασία του δικαιώματος της νόμιμης μοίρας των στενών συγγενών του εκλιπόντος.
Αναλυτικότερα, για τον υπολογισμό της νόμιμης μοίρας προστίθενται στη κληρονομιά και κάθε δωρεά που έκανε ο κληρονομούμενος όσο ζούσε σε διάστημα μιας δεκαετίας πριν από τον θάνατο του, εκτός αν η δωρεά αυτή επιβαλλόταν από ιδιαίτερο ηθικό καθήκον ή από λόγους ευπρέπειας. Όταν όμως κάποια δωρεά την οποία έκανε ο κληρονομούμενος όσο ζούσε προσβάλλει τη νόμιμη μοίρα του μεριδιούχου, δηλαδή στη περίπτωση κατά την οποία ο κληρονομούμενος διέθεσε όσο ζούσε με δωρεά τη περιουσία του με τέτοιο τρόπο ώστε μετά το θάνατό του η υπόλοιπη του περιουσία να μην επαρκεί, για τη νόμιμη μοίρα των προσώπων τα οποία δικαιούνται νόμιμης μοίρας, ο νόμος παρέχει το δικαίωμα στους θιγμένους κληρονόμους ή στους διαδόχους τους να ανατρέψουν με την αγωγή της μέμψη άστοργης δωρεάς τη δωρεά αυτή, κατά το μέρος που η εναπομείνουσα για αυτούς κληρονομιά δεν επαρκεί για να καλυφθεί η νόμιμη μοίρα τους.
Εάν υπάρχουν διαδοχικές δωρεές τις οποίες πραγματοποίησε ο κληρονομούμενος όταν ζούσε, η προγενέστερη υπόκειται σε ανατροπή, αν από την ανατροπή της μεταγενέστερης δε καλύπτεται το δικαίωμα των στενών συγγενών του κληρονομούμενου για νόμιμη μοίρα από τη περιουσία του εκλιπόντος. Θα πρέπει όμως όπως τονίστηκε η δωρεά που έκανε ο κληρονομούμενος να έγινε στο διάστημα από το θάνατο του και μέχρι δέκα χρόνια πριν από αυτόν και να μην επιβαλλόταν από ιδιαίτερο ηθικό καθήκον ή από λόγους ευπρέπειας. Αν υπάρχουν αυτές οι προϋποθέσεις, μια τέτοια δωρεά θεωρείται άστοργη καθώς έχει σαν επακόλουθο η κληρονομιά να μην επαρκεί για τη νόμιμη μοίρα της στενής οικογένειας του νεκρού και υπόκειται σε μέμψη από τους νόμιμους μεριδιούχους.
Η αγωγή των δικαιούχων νόμιμης μοίρας και των διαδόχων αυτών στρέφεται ενάντια του δωρεοδόχου ή των κληρονόμων του, με σκοπό την ανατροπή της δωρεάς κατά το μέρος που θίγει το ποσοστό της νόμιμης μοίρας των κληρονόμων. Ο δωρεοδόχος έχει τη δυνατότητα να αποφύγει την ανατροπή της δωρεάς, καταβάλλοντας το ποσό που ισοδυναμεί με τη νόμιμη μοίρα των κληρονόμων δηλαδή με το μισό της εξ’ αδιαθέτου διαδοχής.
Συνοψίζοντας, οι δωρεές που έγιναν από τον κληρονομούμενο ανατρέπονται με την αγωγή μέμψης άστοργης δωρεάς, μέχρι το ποσοστό που θίγουν το δικαίωμα του στενού οικογενειακού πυρήνα του θανόντος στο κατοχυρωμένο και προστατευμένο από το νόμο δικαίωμα τους στη νόμιμη μοίρα τους.