Στο άρθρο 259 Π.Κ., αναφέρεται το αδίκημα της παράβασης καθήκοντος, ένα έγκλημα με συχνή παρουσία στα δικαστήρια της χώρας μας. Συγκεκριμένα, ο ποινικός κώδικας προβλέπει πως:
<<Yπάλληλος πού με πρόθεση παραβαίνει τα καθήκοντα της υπηρεσίας του, με σκοπό να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο όφελος ή να βλάψει το Κράτος ή κάποιον άλλο, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι έως 2 έτη, αν η πράξη αυτή δεν τιμωρείται με άλλη ποινική διάταξη.>>.
Ποιο είναι το προστατευόμενο έννομο αγαθό, στο συγκεκριμένο αδίκημα;
Eκ του άρθρου 259 Π.Κ., προστατεύεται αφενός η ομαλή και σύμφωνη με τους νόμους διεξαγωγή της δημόσιας υπηρεσίας, αφετέρου η εμπιστοσύνη των πολιτών αλλά και το συμφέρον του κράτους, στην εύρυθμη λειτουργία της υπηρεσίας.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του εγκλήματος, της παράβασης καθήκοντος;
Tο αδίκημα της παράβασης καθήκοντος, πρόκειται για ένα έγκλημα ιδιαίτερο, απλό απλότρoπο, απλής συμπεριφοράς, ενέργειας, μη ιδιοχειρο, πλημμεληματικού βαθμού, στιγμιαίο και αφηρημένης διακινδύνευσης.
Ποια είναι τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης, του εγκλήματος της παράβασης καθήκοντος;
Στην αντικειμενική υπόσταση του αδικήματος αυτού ανήκουν, ο δράστης του εγκλήματος, το αντικείμενο του εγκλήματος, η πράξη της προσβολής του εννόμου αγαθού, η αντικειμενική προσφορότητα (καταλληλότητα) της πράξης να προσπορίσει στον δράστη ή σε άλλον όφελος ή να βλάψει άλλον ή το κράτος και η αιτιώδης συνάφεια ανάμεσα στην πράξη της προσβολής και στη βλάβη ή το όφελος, που επιδιώκει να επιφέρει ο δράστης.
Ποιο είναι το αντικείμενο του εγκλήματος;
Στο συγκεκριμένο αδίκημα αντικείμενο, ήτοι αποδέκτης της εγκληματικής συμπεριφοράς είναι τα καθήκοντα της υπηρεσίας του υπαλλήλου.
Ποια είναι η πράξη της προσβολής του εννόμου αγαθού;
H εκδήλωση της πράξης προσβολής του εννόμου αγαθού, στο αδίκημα της παράβασης καθήκοντος, εκδηλώνεται με τη μορφή της παράβασης των υπηρεσιακών καθηκόντων του υπαλλήλου. Τα καθήκοντα του κάθε υπαλλήλου διακρίνονται σε υπαλληλικά, που είναι τα γενικά καθήκοντα που έχει κάθε υπάλληλος σύμφωνα με τον νόμο και σε υπηρεσιακά, που αφορούν το συγκεκριμένο αντικείμενο που έχει ανατεθεί στην αρμοδιότητα του υπαλλήλου, στο συγκεκριμένο τομέα της δραστηριότητας του. Τα υπαλληλικά καθήκοντα έχουν ως χαρακτηριστικό τους πως είναι η ίδια, για όλους τους υπαλλήλους ανεξάρτητα από την υπηρεσία στην οποία εργάζονται, ενώ αντιθέτως τα υπηρεσιακά καθήκοντα διαφέρουν ανάλογα με το είδος της υπηρεσιακής απασχόλησης του κάθε υπαλλήλου.
Στο συγκεκριμένο σημείο θα πρέπει να επισημανθεί πως, η παράβαση των υπαλληλικών καθηκόντων των υπαλλήλων, οδηγεί μόνο σε διοικητικές κυρώσεις, ενώ ο νόμος θεωρεί αξιόποινη μόνο την παραβίαση των υπηρεσιακών καθηκόντων του υπαλλήλου. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να υφίσταται η προϋπόθεση της αντικειμενικής προσφορότητας (καταλληλότητας) της πράξης να προσπορίσει στο δράστη ή σε άλλον παράνομο όφελος ή να βλάψει άλλον ή το κράτος. Ακόμη, θα πρέπει να υπάρχει αιτιώδης συνάφεια, ανάμεσα στην πράξη προσβολής και στη βλάβη ή το όφελος που επιδιώκει να επιφέρει ο δράστης, όπως προσδιορίζεται εκ της θεωρίας του ισοδύναμου των όρων, που είναι και η κρατούσα στο ποινικό δίκαιο.
Τι προβλέπει ο νόμος για την υποκειμενική υπόσταση, που θα πρέπει να υφίσταται στο αδίκημα της παράβασης καθήκοντος του άρθρου 259 Π.Κ.;
Για το συγκεκριμένο αδίκημα προβλέπεται πως ο δράστης, θα πρέπει να έχει πρόθεση δηλαδή τουλάχιστον ενδεχόμενο δόλο, για κάθε στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης, εκτός από το όφελος του δράστη ή άλλου ή τη ζημιά του άλλου ή του κράτους, στην αντικειμενική τους προσφορότητα, για την οποία χρειάζεται άμεσος δόλος α΄ βαθμού. Θα πρέπει δηλαδή ο δράστης να γνωρίζει και να θέλει να παραβεί τα καθήκοντα της υπηρεσίας του, καθώς και να έχει την πρόθεση να αποκομίσει ο ίδιος ή άλλος όφελος ή να ζημιώσει άλλο ή το κράτος.
Ποιες είναι οι κυρώσεις που προβλέπει ο νόμος, για το συγκεκριμένο αδίκημα;
Για την παράβαση καθήκοντος προβλέπεται φυλάκιση μέχρι δύο ετών, ήτοι από 10 μέρες μέχρι 5 χρόνια. Επιπλέον, θα πρέπει να αναφερθεί πως στο άρθρο 259 Π.Κ., προβλέπεται ρήτρα απόλυτης επικουρικότητας, κατά την οποία οι διατάξεις για την παράβαση καθήκοντος εφαρμόζονται, μόνον εάν η πράξη δεν τιμωρείται με άλλη ποινική διάταξη.
Μπορεί να υπάρξει απόπειρα στο αδίκημα της παράβασης καθήκοντος;
Θα μπορούσαμε να πούμε πως το αδίκημα της παράβασης καθήκοντος είναι τετελεσμένο, από τη στιγμή που ο υπάλληλος παραβαίνει το καθήκον του, επιδιώκοντας να φέρει τη σχετική βλάβη ή το όφελος που αναφέρεται στο νομό. Η επέλευση ή μη της βλάβης ή του οφέλους είναι αδιάφορη για την πραγμάτωση του εγκλήματος. Πριν από το χρονικό σημείο αυτό, εφόσον βέβαια έχει προηγηθεί αρχή εκτέλεσης, υπάρχει απόπειρα η οποία είναι δυνατή να υφίσταται στο συγκεκριμένο αδίκημα.
Ποιοι είναι οι βαθμοί συμμετοχής που μπορούν να υπάρχουν, στο αδίκημα στο αδίκημα της παράβασης καθήκοντος;
Συμμετοχή μπορεί να υπάρχει, σε όλες τις μορφές που προβλέπεται. Επειδή όμως το αδίκημα αυτό είναι γνήσιο ιδιαίτερο, για να υφίσταται συναυτουργία είναι απαραίτητη η συνδρομή της ιδιότητας του υπαλλήλου, σε όλους τους δράστες. Η δίωξη του ποινικού αδικήματος της παράβασης καθήκοντος, γίνεται αυτεπαγγέλτως. Η σύλληψη του δράστη μπορεί να γίνει μόνο, με τις προϋποθέσεις του αυτοφώρου και είναι επιτρεπτή η παράσταση για την υποστήριξη κατηγορίας, τόσο από το δημόσιο ή το νομικό πρόσωπο που ζημιώθηκε, όσο και από τρίτους ιδιώτες που επίσης ζημιώθηκαν.