Η υπέρβαση των όρων της πληρεξουσιότητας δεν περιορίζεται μόνο σε περιπτώσεις όπου ο αντιπρόσωπος υπερβαίνει τα συγκεκριμένα όρια που έχουν οριστεί για την εκπλήρωση της εντολής του.
Επιπλέον, μια υπέρβαση συμβαίνει όταν ο αντιπρόσωπος, εντός των συγκεκριμένων ορίων, ενεργεί αντίθετα προς τα συμφέροντα του αντιπροσωπευόμενου ή προς τον σκοπό για τον οποίο έχει δοθεί η εξουσιοδότηση.
Ειδικότερα, η κατάχρηση της εξουσιοδότησης μπορεί να λάβει χώρα σε αυτές τις περιπτώσεις:
- Σε περιπτώσεις που ο αντιπρόσωπος συνάπτει συμφωνία με δόλο με σκοπό να πληγώσει τον αντιπροσωπευόμενο, προκειμένου να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του συμφέροντα.
- Όταν ο αντιπρόσωπος συναινεί σε συμφωνίες που είναι ασυμφέρεις για τον αντιπροσωπευόμενο χωρίς καμία σοβαρή αιτία, θυσιάζοντας άσκοπα τα συμφέροντά του.
- Όταν ο αντιπρόσωπος προωθεί τα συμφέροντα ενός τρίτου αντί να εξυπηρετήσει τον αντιπροσωπευόμενο, είτε με επίγνωση είτε χωρίς.
- Όταν ο αντιπρόσωπος εκμεταλλεύεται την εμπιστοσύνη του αντιπροσωπευόμενου για να προωθήσει τα δικά του συμφέροντα, παραβιάζοντας την αναμενόμενη διαγωνιστικότητα.
Στη βάση των διατάξεων που περιέχονται στα άρθρα 713, 714, 200, 211, 216, 218, 223, 281 και 288 του Αστικού Κώδικα, προκύπτουν τα παρακάτω συμπεράσματα:
- Γενικές Αρχές:
Α) Ελευθερία Σύναψης Συμβάσεων: Τα άτομα έχουν το δικαίωμα να συνάπτουν συμβάσεις, καθορίζοντας ελεύθερα το περιεχόμενό τους (άρθρο 361 ΑΚ). Β) Αρχή της Καλής Πίστης: Η άσκηση των δικαιωμάτων και η εκπλήρωση των υποχρεώσεων πρέπει να γίνονται με καλή πίστη (άρθρο 281 ΑΚ). Γ) Προστασία του Αδύναμου: Ο νόμος παρέχει προστασία στο αδύναμο μέρος σε μια συμβατική σχέση (άρθρα 200, 288 ΑΚ).
- Ειδικές Διατάξεις:
Α) Πληρεξουσιότητα: Μιλάμε για πληρεξουσιότητα όταν ο αντιπροσωπευόμενος αναθέτει στον αντιπρόσωπο τη διεκπεραίωση δικαιοπραξιών εκ μέρους του (άρθρο 713 ΑΚ). Β) Υπευθυνότητα για Κατάχρηση Πληρεξουσιότητας: Ο αντιπρόσωπος φέρει ευθύνη για ζημία που προκαλείται στον αντιπροσωπευόμενο από υπερβολή ή κατάχρηση της πληρεξουσιότητας (άρθρο 714 ΑΚ). Γ) Ακυρότητα Δικαιοπραξίας: Δικαιοπραξία που αντιτίθεται σε διατάξεις του αναγκαστικού δικαίου κρίνεται άκυρη (άρθρο 174 ΑΚ). Δ) Λόγοι Ακυρότητας: Η ακυρότητα της δικαιοπραξίας μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους, όπως ανηλικότητα, ψυχική ασθένεια, απάτη, εκβιασμός, πλάνη (άρθρα 131, 132, 138, 140, 143 ΑΚ). Ε) Αποζημίωση: Το θύμα αδικοπραξίας δικαιούται αποζημίωση σύμφωνα με το (άρθρο 914 ΑΚ).
Προϋποθέσεις Ευθύνης:
- Πληρεξουσιότητα: Ο ζημιωθείς πρέπει να είχε συναλλαχθεί με ένα άτομο που είχε την εξουσιοδότηση να ενεργεί εξ ονόματος του.
- Κατάχρηση Πληρεξουσιότητας: Ο εξουσιοδοτημένος προσπάθησε εσκεμμένα να προκαλέσει ζημιά στον εντολέα ή σε τρίτο που είχε συναλλαχθεί.
- Ζημία: Ο ζημιωθείς υπέστη περιουσιακή ή ηθική ζημία από την ενέργεια αυτή.
- Αντιξοότητα προς τα ηθικά πρότυπα: Η συμπεριφορά του εξουσιοδοτημένου ήταν αντίθετη προς τις ηθικές αξίες και τις κοινωνικές αντιλήψεις.
Παραδείγματα:
- Αντί να αγοράσει ακίνητο για λογαριασμό του εντολέα, ο εξουσιοδοτημένος το αγόρασε για το δικό του όφελος.
- Ο εξουσιοδοτημένος εκμεταλλεύτηκε την άγνοια ή την αδυναμία του εντολέα και τον πείσει να υπογράψει μια συμφωνία που ήταν επιζήμια γι’ αυτόν.
Συνέπειες:
Ο ζημιωθείς μπορεί να αξιώσει αποζημίωση από τον εξουσιοδοτημένο για τη ζημία που υπέστη, είτε περιουσιακή είτε ηθική.
Εάν ο εντολέας ήταν ενήμερος ή θα έπρεπε να είναι ενήμερος για την κατάχρηση, μπορεί να φέρει επίσης αντικατάσταση ευθύνης.
Συμπέρασμα:
Η ευθύνη του εντολοδόχου για ζημία που προκλήθηκε από κατάχρηση της εξουσιοδότησης από τον εξουσιοδοτημένο βασίζεται στην αρχή της καλής πίστης και την προστασία του αδύναμου. Η ευθύνη αυτή κρίνεται ανάλογα με τις συγκεκριμένες συνθήκες και τα στοιχεία κάθε περίπτωσης.