Μια πολύ γνωστή έκφραση είναι <<τον/την έπιασε επ’ αυτοφώρω>>. Ας εμβαθύνουμε όμως λίγο και ας αναλύσουμε, τι αναφέρει ο νόμος για την αυτόφωρη διαδικασία.
Σύμφωνα με το άρθρο 242 ΚΠΔ, αυτόφωρο είναι το έγκλημα την ώρα που γίνεται ή το έγκλημα που έγινε πρόσφατα. Η πράξη θεωρείται πως έγινε πρόσφατα, ιδίως όταν αμέσως ύστερα από αυτήν ο δράστης, καταδιώκεται από τη δημόσια δύναμη ή από τον παθόντα ή με δημόσια κραυγή, όπως και όταν συλλαμβάνεται οπουδήποτε να έχει αντικείμενα ή ίχνη από τα οποία, συμπεραίνεται ότι διέπραξε το έγκλημα σε πολύ πρόσφατο χρόνο. Ποτέ δε θεωρείται πως συντρέχει μια από τις παραπάνω περιπτώσεις, αν πέρασε όλη η επόμενη μέρα από την τέλεση της πράξης.Τα εγκλήματα που τελούνται δια του τύπου, θεωρούνται πάντοτε αυτόφωρα. Τα εγκλήματα που τελούνται από ανηλίκους, δε δικάζονται ως αυτόφωρα λόγο του νεαρού της ηλικίας των δραστών. Η αυτόφωρη διαδικασία αφορά τα πλημμελήματα και τα πταίσματα και όχι τα κακουργήματα, στα οποία υπάρχει διαφορετική αντιμετώπιση από το νόμο, λόγο της βαρύτητας τους.
Στην αυτόφωρη διαδικασία, το αστυνομικό όργανο ή ο ανακριτικός υπάλληλος που συνέλαβε το δράστη επ’ αυτοφώρω να διαπράττει κάποιο πταίσμα ή πλημμέλημα, συντάσσει έκθεση σύλληψης του δράστη, βεβαίωση του εγκλήματος που διαπράχθηκε και έχει την υποχρέωση από το νόμο να προσάγει το ταχύτερο δυνατόν τον δράστη, ενώπιον του αρμόδιου εισαγγελέα. Με το που συλλαμβάνεται ο δράστης στα πλαίσια του αυτοφώρου, προσάγεται στο αστυνομικό τμήμα ή στην αστυνομική διεύθυνση για σήμανση, φωτογραφίες και έπειτα θα πρέπει το συντομότερο δυνατό, δηλαδή μέσα στην ίδια μέρα της σύλληψης ή την επομένη να οδηγηθεί στον Εισαγγελέα Ποινικής Δίωξης. Μέχρι να γίνει αυτό κρατείται στην αστυνομία. Ο εισαγγελέας αποφασίζει σύμφωνα με τη κρίση του, το νόμο και τη βαρύτητα της αξιόποινης πράξης εάν ο συλληφθείς θα δικαστεί αμέσως από το αρμόδιο δικαστήριο ή εάν θα οριστεί τακτική δικάσιμος, οπότε και ο δράστης αφήνεται ελεύθερος. Η προσωρινή αυτή κράτηση δε μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 24 ώρες από το χρόνο της προσαγωγής. Αν μέσα στη προθεσμία αυτή δε μπορεί να εισαχθεί η υπόθεση στο ακροατήριο για οποιονδήποτε λόγο, ο εισαγγελέας μπορεί να παραπέμψει τον κατηγορούμενο στον ανακριτή ο οποίος οφείλει μέσα σε προθεσμία είκοσι τεσσάρων ορών να αποφασίσει για τη προσωρινή κράτηση ή όχι του κατηγορούμενου. Αν εκδοθεί ένταλμα προσωρινής κράτησης του κατηγορούμενου δεν επιτρέπεται η προσωρινή απόλυση του.
Στη δίκη που ακολουθεί, γίνεται κλήση των μαρτύρων προφορικά καθώς και των άλλων τυχόν συμμετεχόντων στο έγκλημα που δε συνελήφθησαν μέσα στα αυστηρά χρονικά όρια του αυτοφώρου. Σε περίπτωση που ο εισαγγελέας κρίνει πως συντρέχουν λόγοι να μην εφαρμοστεί η αυτόφωρη διαδικασία, ορίζει ρητή (τακτική) δικάσιμο για την εκδίκαση της υπόθεσης. Στην περίπτωση αυτή ο εισαγγελέας γνωστοποιεί προφορικά τα στοιχεία της κατηγορίας στον κατηγορούμενο και δεν απαιτείται κοινοποίηση σε αυτόν κλητηρίου θεσπίσματος ή κλήσης προς εμφάνιση. Αν την ημέρα που προσάγεται ο κατηγορούμενος στον εισαγγελέα δε συνεδριάζει το αρμόδιο δικαστήριο, τότε είτε ορίζεται έκτακτη δικάσιμη την ίδια μέρα είτε αν δε καθίσταται δυνατόν την ίδια μέρα, την επόμενη.
Συνοψίζοντας, η αυτόφωρη διαδικασία αφορά πταίσματα και πλημμελήματα και έχει τους δικούς της σύντομους χρόνους μέσα στους οποίους ολοκληρώνονται οι απαιτούμενες ενέργειες, ώστε να μη κρατείται για μεγάλο διάστημα ο κατηγορούμενος και να βρεθεί η αλήθεια για το τελεσθέν έγκλημα.