Το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμισης, όπως και τα συγγενή αδικήματα της εξύβρισης και της δυσφήμησης, τιμωρούνται από τα ποινικά δικαστήρια, αν αποδειχτεί ενοχή του δράστη. Ωστόσο, πέρα από το ποινικό σκέλος που αφορά τη τιμώρηση του δράστη, ένας άνθρωπος που έχει υποστεί μια προσβολή στο πυρήνα της προσωπικότητας του, έχει τη δυνατότητα δια του αστικού δικαίου να του αποδοθούν χρήματα από το δράστη εκ δικαστικής αποφάσεως, ώστε να νιώσει μια έμπρακτη δικαίωση για το συμβάν που υπέστη.
Ποιες είναι όμως οι διατάξεις του αστικού δικαίου, που συνεπικουρούν τον παθόντα που προσβλήθηκε η προσωπικότητα του από συκοφαντική δυσφήμηση και συμβάλλουν στην αποζημίωση του, από τέτοιες συμπεριφορές που θίγουν βάναυσα τη προσωπικότητα του;
Αγωγή για συκοφαντική δυσφήμηση – Αστικός Κώδικας
Tη λύση μας τη παρέχει ο αστικός κώδικας, με τις διατάξεις που αφορούν τη προσβολή της προσωπικότητας. Στην αγωγή για προσβολή προσωπικότητας χρησιμοποιείται η διάταξη του άρθρου 57 ΑΚ, σύμφωνα με την οποία, <<όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον, ενώ αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες δεν αποκλείεται>>.
Σύμφωνα μάλιστα, με το άρθρο 59 ΑΚ, <<Στις περιπτώσεις των δύο προηγούμενων άρθρων το δικαστήριο με την απόφασή του, ύστερα από αίτηση αυτού που έχει προσβληθεί και αφού λάβει υπόψη το είδος της προσβολής, μπορεί επιπλέον να καταδικάσει τον υπαίτιο να ικανοποιήσει την ηθική βλάβη αυτού που έχει προσβληθεί. Η ικανοποίηση συνίσταται σε πληρωμή χρηματικού ποσού, σε δημοσίευμα, ή σε οτιδήποτε επιβάλλεται από τις περιστάσεις>>.
Δηλαδή, πέρα από τη δυνατότητα για εφαρμογή των διατάξεων περί αδικοπραξίας, ο νόμος παρέχει τη δυνατότητα για αποκατάσταση της ηθικής βλάβης στον παθόντα, δηλαδή στον αποδέκτη συκοφαντικής δυσφημήσεως. Το έννομα αγαθά που προστατεύει ο νόμος σε περιπτώσεις προσβολής της προσωπικότητας, είναι αφενός η τιμή και αφετέρου η υπόληψη του παθόντα.
Η συκοφαντική δυσφήμηση συνιστά παράνομη πράξη και ως εκ τούτου αδικοπραξία, αν βέβαια ενυπάρχουν οι προϋποθέσεις για να έχουμε αδικοπραξία οι οποίες είναι, να υφίσταται ανθρώπινη πράξη ή παράλειψη, η πράξη ή η παράλειψη να είναι παράνομη, να υπάρχει υπαιτιότητα του υπαιτίου, ζημία του παθόντος και φυσικά ο αναγκαίος αιτιώδης σύνδεσμος.
Τι προβλέπει το Άρθρο 914 ΑΚ
Σύμφωνα με το άρθρο 914 ΑΚ <<όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει>> και στο άρθρο 932 ΑΚ προβλέπεται η ηθική βλάβη του παθόντα καθώς αναφέρεται πως <<Σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Αυτό ισχύει ιδίως για εκείνον που έπαθε προσβολή της υγείας, της τιμής ή της αγνείας του ή στερήθηκε την ελευθερία του.
Σε περίπτωση θανάτωσης προσώπου η χρηματική αυτή ικανοποίηση μπορεί να επιδικαστεί στην οικογένεια του θύματος λόγω ψυχικής οδύνης>>. Αναγκαίο για να υφίσταται αξίωση για προσβολή της προσωπικότητας είναι, να έχουμε μια προσβολή που είναι παράνομη χωρίς να χρειάζεται να προέρχεται αποκλειστικά από συγκεκριμένο δίκαιο. Συνεπώς, και ποινικά αδικήματα όπως είναι και η συκοφαντική δυσφήμηση, μπορεί να οδηγήσουν σε προσβολή ικανή να προκαλέσει προσβολή της προσωπικότητας και να ενεργοποιήσει τη προστασία του παθόντος με τα άρθρα 57 ΑΚ, 59 ΑΚ, 914 ΑΚ και 932 ΑΚ.
Για να έχουμε συκοφαντική δυσφήμηση θα πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: α)ισχυρισμός ή διάδοση ενώπιον τρίτου για κάποιον άλλον γεγονότος, που θα ήταν δυνατόν να βλάψει τα έννομα αγαθά της τιμής ή της υπόληψης του θύματος της συκοφαντικής δυσφημήσεως, β) το ισχυριζόμενο ή διαδιδόμενο γεγονός να είναι ψευδές και γ) θα πρέπει το πρόσωπο που ισχυρίστηκε ή διέδωσε το ψευδές γεγονός, να είχε τη πρόθεση να προβεί σε αυτές τις ενέργειες και να γνώριζε πως διαδίδει ή ισχυρίζεται ψεύδη και πως αυτά τα ψεύδη είναι ικανά να βλάψουν τη τιμή ή την υπόληψη του άλλου. Σε περίπτωση όμως που ο δράστης, δεν είχε τη γνώση του ψευδούς του γεγονότος που ισχυρίστηκε ή διέδωσε ή ακόμη αν διατηρούσε αμφιβολίες για αυτό, δε πρόκειται για το έγκλημα της συκοφαντικής δυσφημήσεως αλλά για το έγκλημα της απλής δυσφημήσεως.
Σημαντικό είναι να γνωρίζετε πως δεν αποτελούν δυσφήμηση οι δυσμενείς κρίσεις για επιστημονικές, καλλιτεχνικές ή επαγγελματικές εργασίες, ούτε οι δυσμενείς κρίσεις για τη διαφύλαξη δικαιώματος ή από άλλο δικαιολογημένο ενδιαφέρον, εκτός και αν εμπεριέχουν συκοφαντικές δηλώσεις δηλαδή σκόπιμα ψεύδη ή αν έγιναν με τρόπο εκ του οποίου προκύπτει πως υπήρξε σκοπός εξύβρισης του θύματος.
Στη συκοφαντική δυσφήμηση (αλλά και στην απλή δυσφήμηση) είναι απαραίτητο ο παθόντας να πραγματοποιήσει έγκληση, η οποία θα πρέπει αυστηρά να πραγματοποιηθεί μέσα σε χρονικό διάστημα τριών μηνών από την ώρα που το θύμα λάβει γνώση της δυσφημήσεως, ακόμα και αν ο χρόνος αυτός είναι χρονικά μεταγενέστερος από το χρόνο που ειπώθηκε η δυσφημητική διάδοση, αλλιώς το έγκλημα παραγράφεται.
Συμπερασματικά
Συνοψίζοντας, το αστικό δίκαιο μέσω των πολιτικών δικαστηρίων παρέχει τη δυνατότητα στον παθόντα συκοφαντικής δυσφημήσεως να προβεί δια του συνηγόρου του σε αγωγή και να αξιώσει κάποιο χρηματικό ποσό ανάλογο της προσβολής που δέχθηκε η προσωπικότητα του και έτσι να βιώσει μια έμπρακτη αποκατάσταση της αδικίας που βίωσε.