Η νόμιμη μοίρα είναι το ελάχιστο ποσοστό της κληρονομιάς που δικαιούνται ορισμένοι κληρονόμοι, ακόμα και αν ο θανών έχει εκφράσει διαφορετική επιθυμία στη διαθήκη του. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένας δικαιούχος μπορεί να επιθυμεί να παραιτηθεί από το δικαίωμά του στη νόμιμη μοίρα.
Σε αυτόν τον οδηγό, θα αναλύσουμε τι σημαίνει η παραίτηση από τη νόμιμη μοίρα, πώς μπορεί να γίνει, ποιες είναι οι νομικές και φορολογικές συνέπειες, καθώς και αν μπορεί να ανακληθεί.
1. Τι είναι η Νόμιμη Μοίρα;
Η νόμιμη μοίρα είναι το ελάχιστο ποσοστό της κληρονομιάς που πρέπει υποχρεωτικά να λάβουν οι αναγκαίοι κληρονόμοι, ακόμα και αν ο κληρονομούμενος έχει αφήσει διαφορετική διαθήκη.
Σύμφωνα με το άρθρο 1825 του Αστικού Κώδικα, οι δικαιούχοι νόμιμης μοίρας είναι:
Τα τέκνα του θανόντος.
Ο/η σύζυγος.
Οι γονείς (αν δεν υπάρχουν τέκνα).
Το ποσοστό της νόμιμης μοίρας ανέρχεται στο ½ του ποσοστού που θα ελάμβανε ο κληρονόμος με βάση την εξ αδιαθέτου διαδοχή.
📌 Παράδειγμα: Αν ένα τέκνο θα κληρονομούσε το 100% αν δεν υπήρχε διαθήκη, τότε η νόμιμη μοίρα του είναι 50% της περιουσίας.
2. Είναι Δυνατή η Παραίτηση από τη Νόμιμη Μοίρα;
Ναι, ο δικαιούχος της νόμιμης μοίρας μπορεί να παραιτηθεί, είτε πριν είτε μετά το άνοιγμα της κληρονομιάς. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορετικοί νομικοί χειρισμοί, ανάλογα με το πότε γίνεται η παραίτηση.
Α. Παραίτηση Πριν Ανοίξει η Κληρονομιά
Αν ο κληρονόμος παραιτηθεί από τη νόμιμη μοίρα πριν από τον θάνατο του κληρονομούμενου, η παραίτηση δεν έχει νομική ισχύ.
📌 Γιατί; Η κληρονομιά δεν έχει ακόμα δημιουργηθεί και κανείς δεν μπορεί να παραιτηθεί από κάτι που δεν έχει αποκτήσει.
Β. Παραίτηση Μετά το Άνοιγμα της Κληρονομιάς
Μετά τον θάνατο του κληρονομούμενου, ο δικαιούχος μπορεί να παραιτηθεί ρητά από τη νόμιμη μοίρα του.
📌 Πώς γίνεται;
Με έγγραφη δήλωση ενώπιον συμβολαιογράφου.
Καταχωρείται στο αρμόδιο Πρωτοδικείο.
Δεν μπορεί να γίνει μερική παραίτηση – ο δικαιούχος είτε αποδέχεται είτε αποποιείται πλήρως.
3. Συνέπειες της Παραίτησης από τη Νόμιμη Μοίρα
Η παραίτηση από τη νόμιμη μοίρα έχει σοβαρές νομικές και οικονομικές επιπτώσεις.
Α. Οριστική Απώλεια Δικαιωμάτων
✅ Ο παραιτούμενος δεν δικαιούται κανένα μέρος της περιουσίας του θανόντος.
✅ Δεν μπορεί να αναιρέσει την απόφασή του μετά την αποδοχή της παραίτησης.
✅ Τα παιδιά του (εγγόνια του θανόντος) δεν αποκτούν το δικαίωμα να κληρονομήσουν μέσω της αναπαράστασης.
Β. Φορολογικές Επιπτώσεις
🔹 Αν η παραίτηση γίνει πριν από την αποδοχή κληρονομιάς, δεν υπάρχει φορολογική επιβάρυνση.
🔹 Αν ο κληρονόμος έχει ήδη αποδεχτεί την κληρονομιά και μετά παραιτηθεί, ενδέχεται να υπάρχουν φορολογικές υποχρεώσεις (π.χ. φόρος δωρεάς αν η περιουσία μεταβιβαστεί σε τρίτους).
Γ. Διανομή της Κληρονομιάς στους Υπόλοιπους Κληρονόμους
Μετά την παραίτηση, το ποσοστό της νόμιμης μοίρας κατανέμεται στους υπόλοιπους κληρονόμους.
📌 Παράδειγμα: Αν ένα παιδί παραιτηθεί από τη νόμιμη μοίρα του, το ποσοστό του μπορεί να περάσει στα υπόλοιπα παιδιά ή στον/στην σύζυγο του θανόντος.
4. Μπορεί να Ανακληθεί η Παραίτηση;
Η παραίτηση από τη νόμιμη μοίρα είναι αμετάκλητη και δεν μπορεί να αναιρεθεί, εκτός αν αποδειχθεί ότι έγινε υπό πίεση, απάτη ή πλάνη.
📌 Πότε μπορεί να ακυρωθεί η παραίτηση;
✅ Αν αποδειχθεί ότι ο κληρονόμος εξαναγκάστηκε να παραιτηθεί.
✅ Αν αποδειχθεί ότι υπήρξε δόλος ή απόκρυψη σημαντικών στοιχείων.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο κληρονόμος μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο για ακύρωση της παραίτησης.
5. Πότε Συμφέρει η Παραίτηση από τη Νόμιμη Μοίρα;
Η παραίτηση από τη νόμιμη μοίρα μπορεί να είναι συμφέρουσα στις εξής περιπτώσεις:
✅ Όταν υπάρχουν χρέη στην κληρονομιά και ο κληρονόμος δεν θέλει να τα αναλάβει.
✅ Όταν ο κληρονόμος επιθυμεί να μεταβιβάσει το δικαίωμά του σε άλλους συγγενείς.
✅ Όταν υπάρχει συμφωνία στην οικογένεια για διαφορετική κατανομή της περιουσίας.
6. Συμπέρασμα – Τι να Προσέξετε Πριν την Παραίτηση από τη Νόμιμη Μοίρα
🔹 Η παραίτηση είναι οριστική και αμετάκλητη – σκεφτείτε καλά πριν την υπογράψετε.
🔹 Ελέγξτε αν υπάρχουν χρέη στην κληρονομιά πριν αποδεχτείτε ή αποποιηθείτε.
🔹 Ζητήστε νομική συμβουλή από δικηγόρο για τις νομικές και φορολογικές συνέπειες.
🔹 Εξετάστε τις εναλλακτικές σας – μπορεί να υπάρχουν άλλες νομικές λύσεις χωρίς πλήρη παραίτηση.
📞 Αν έχετε ερωτήσεις σχετικά με την παραίτηση από τη νόμιμη μοίρα, συμβουλευτείτε έναν δικηγόρο ειδικευμένο στο κληρονομικό δίκαιο.