Η επικαρπία αποτελεί ένα από τα βασικά εμπράγματα δικαιώματα στην ελληνική νομοθεσία. Δίνει στον επικαρπωτή το δικαίωμα χρήσης και εκμετάλλευσης ενός ακινήτου ή άλλου περιουσιακού στοιχείου, χωρίς να είναι ο απόλυτος ιδιοκτήτης του. Σε πολλές περιπτώσεις, ο επικαρπωτής επιθυμεί να παραιτηθεί από το δικαίωμα της επικαρπίας του, ώστε η ψιλή κυριότητα να μετατραπεί σε πλήρη κυριότητα υπέρ του ψιλού κυρίου.
Σε αυτόν τον οδηγό, θα αναλύσουμε τι σημαίνει η παραίτηση από την επικαρπία, ποιες είναι οι νομικές και φορολογικές της συνέπειες, καθώς και τη διαδικασία που απαιτείται για να ολοκληρωθεί σωστά.
1. Τι είναι η επικαρπία;
Η επικαρπία είναι ένα προσωποπαγές εμπράγματο δικαίωμα που επιτρέπει σε κάποιον να χρησιμοποιεί και να εκμεταλλεύεται ένα περιουσιακό στοιχείο (π.χ. ακίνητο) που ανήκει σε άλλο πρόσωπο (ψιλός κύριος).
Η επικαρπία μπορεί να αφορά:
Ακίνητα (διαμερίσματα, οικόπεδα, καταστήματα).
Τραπεζικούς λογαριασμούς & επενδύσεις.
Εμπορικά σήματα ή άλλα δικαιώματα.
Με την παραίτηση από την επικαρπία, το δικαίωμα αυτό παύει να υφίσταται και ο ψιλός κύριος αποκτά πλήρη κυριότητα στο περιουσιακό στοιχείο.
2. Πώς γίνεται η παραίτηση από την επικαρπία;
Η παραίτηση από την επικαρπία δεν είναι αυτοματοποιημένη διαδικασία και απαιτεί τη σύνταξη και υπογραφή συμβολαιογραφικής πράξης.
Βήματα παραίτησης από την επικαρπία:
1. Σύνταξη Συμβολαιογραφικής Πράξης
Ο επικαρπωτής πρέπει να επισκεφθεί έναν συμβολαιογράφο και να δηλώσει εγγράφως ότι παραιτείται οικειοθελώς από την επικαρπία.
2. Υπογραφή Συμβολαίου & Δήλωση στο Κτηματολόγιο
Η συμβολαιογραφική πράξη καταχωρείται στο αρμόδιο Υποθηκοφυλακείο ή Κτηματολόγιο, ώστε να μεταβιβαστεί η πλήρης κυριότητα στον ψιλό κύριο.
3. Φορολογικές Υποχρεώσεις & Δήλωση στη ΔΟΥ
Η παραίτηση από την επικαρπία μπορεί να έχει φορολογικές συνέπειες, τις οποίες θα δούμε αναλυτικά στη συνέχεια.
3. Νομικές Συνέπειες της Παραίτησης από Επικαρπία
Α. Οριστική απώλεια του δικαιώματος
Ο επικαρπωτής δεν μπορεί να αναιρέσει την παραίτησή του μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας.
Β. Άμεση απόκτηση πλήρους κυριότητας από τον ψιλό κύριο
Με την παραίτηση από την επικαρπία, η ψιλή κυριότητα μετατρέπεται σε πλήρη κυριότητα, χωρίς να απαιτείται άλλη διαδικασία.
Γ. Δεν απαιτείται συναίνεση του ψιλού κυρίου
Η παραίτηση είναι μονομερής πράξη και δεν απαιτεί τη συγκατάθεση του ψιλού κυρίου.
4. Φορολογικές Συνέπειες της Παραίτησης από Επικαρπία
Η παραίτηση από την επικαρπία μπορεί να θεωρηθεί δωρεά προς τον ψιλό κύριο, κάτι που συνεπάγεται φορολογικές υποχρεώσεις.
Α. Φόρος Δωρεάς
Αν η παραίτηση γίνεται προς συγγενή πρώτου βαθμού (παιδί, σύζυγο), ισχύει μειωμένος φορολογικός συντελεστής (1%-10%).
Αν η παραίτηση γίνεται προς τρίτο πρόσωπο, μπορεί να επιβληθεί υψηλότερος φόρος δωρεάς.
Β. Τεκμήριο Εισοδήματος
Η Εφορία μπορεί να θεωρήσει την παραίτηση από την επικαρπία ως τεκμαρτό εισόδημα για τον ψιλό κύριο, το οποίο ενδέχεται να επιβαρυνθεί φορολογικά.
Γ. Υποχρέωση Δήλωσης στη ΔΟΥ
Η παραίτηση πρέπει να δηλωθεί στην αρμόδια ΔΟΥ, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες τροποποιήσεις στο Ε9.
5. Πότε Συμφέρει η Παραίτηση από την Επικαρπία;
Η παραίτηση από την επικαρπία μπορεί να είναι επωφελής σε περιπτώσεις όπως:
✅ Όταν ο επικαρπωτής δεν χρειάζεται πλέον τη χρήση του ακινήτου.
✅ Όταν υπάρχει ανάγκη μεταβίβασης ακινήτου χωρίς πώληση (π.χ. για λόγους διαχείρισης περιουσίας).
✅ Όταν θέλουμε να αποφύγουμε την πολυπλοκότητα της κληρονομικής διαδικασίας.
✅ Όταν υπάρχει φορολογικό όφελος για τον ψιλό κύριο (χαμηλότερη φορολογία στην κατοχή πλήρους κυριότητας).
6. Πότε Δεν Συμφέρει η Παραίτηση από την Επικαρπία;
Η παραίτηση ίσως δεν είναι η καλύτερη επιλογή στις εξής περιπτώσεις:
❌ Όταν ο επικαρπωτής έχει οικονομικά οφέλη από την εκμετάλλευση του ακινήτου (π.χ. ενοίκια).
❌ Όταν ο επικαρπωτής θέλει να διατηρήσει τον έλεγχο του ακινήτου.
❌ Όταν η παραίτηση επιβαρύνεται με υψηλό φόρο δωρεάς.
7. Συμπέρασμα
Η παραίτηση από την επικαρπία είναι μια διαδικασία που απαιτεί προσεκτική εξέταση των νομικών και φορολογικών συνεπειών. Μπορεί να αποτελέσει μια στρατηγική επιλογή για τη μεταβίβαση ακινήτων, αλλά είναι σημαντικό να γίνει με τη σωστή καθοδήγηση από δικηγόρο και φοροτεχνικό.
🔹 Αν σκέφτεστε να παραιτηθείτε από την επικαρπία, συμβουλευτείτε έναν ειδικό για να διασφαλίσετε ότι αυτή η επιλογή είναι η καλύτερη για εσάς και την οικογένειά σας.