Το γειτονικό δίκαιο αποτελεί έναν από τους βασικούς κλάδους του αστικού δικαίου και ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ ιδιοκτητών ακινήτων που βρίσκονται σε γειτνίαση. Ο σκοπός του είναι να εξισορροπήσει τα συμφέροντα των γειτόνων, διασφαλίζοντας την ειρηνική συνύπαρξη, την προστασία της ιδιοκτησίας και την αποφυγή αδικαιολόγητων παρεμβάσεων.
Όταν ανακύπτουν διαφορές μεταξύ γειτόνων, όπως παρεμβάσεις που παραβιάζουν τα δικαιώματα του ενός από τον άλλο, τότε ο θιγόμενος μπορεί να καταφύγει στη δικαιοσύνη, ζητώντας ασφαλιστικά μέτρα ή αγωγές αποκατάστασης της προσβολής.
Σε αυτό το άρθρο, αναλύουμε το γειτονικό δίκαιο, τις παραβιάσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε λήψη ασφαλιστικών μέτρων, και τι ισχύει στην ελληνική νομοθεσία.
Τι Είναι το Γειτονικό Δίκαιο;
Το γειτονικό δίκαιο ρυθμίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη γειτνίαση ακινήτων. Βασίζεται στην αρχή ότι η άσκηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας δεν μπορεί να παραβιάζει τα νόμιμα δικαιώματα των γειτόνων.
Ο ιδιοκτήτης ενός ακινήτου έχει δικαίωμα ελεύθερης χρήσης του χώρου του, αρκεί αυτή η χρήση να μην παρεμβαίνει υπερβολικά ή να μην προκαλεί ζημία στους γείτονες.
Το γειτονικό δίκαιο καλύπτει περιπτώσεις όπως:
✔ Οχλήσεις από θόρυβο, καπνό, κακοσμία ή δονήσεις.
✔ Παράνομη επέκταση ή δόμηση που παραβιάζει τα όρια.
✔ Απορροή υδάτων ή ρύπανση από γειτονικό ακίνητο.
✔ Διαφορές σχετικά με φύτευση δέντρων ή εισχώρηση ριζών σε ξένο ακίνητο.
✔ Ανεπιθύμητη πρόσβαση ή παρεμπόδιση της χρήσης κοινών χώρων.
Όταν ένας ιδιοκτήτης θεωρεί ότι θίγεται από τη συμπεριφορά του γείτονά του, μπορεί να προσφύγει στα αστικά δικαστήρια, καταθέτοντας ασφαλιστικά μέτρα ή αγωγή.
Τι Είναι τα Ασφαλιστικά Μέτρα στο Γειτονικό Δίκαιο;
Τα ασφαλιστικά μέτρα είναι μια γρήγορη δικαστική διαδικασία που αποσκοπεί στην προσωρινή προστασία των δικαιωμάτων ενός πολίτη, μέχρι να εκδικαστεί η κύρια υπόθεση.
Όταν ένας ιδιοκτήτης αντιμετωπίζει σοβαρή ή άμεση παραβίαση των δικαιωμάτων του από τον γείτονα, μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο τη λήψη προσωρινών μέτρων για να αποτραπεί η ζημία.
Παραδείγματα περιπτώσεων όπου επιβάλλονται ασφαλιστικά μέτρα:
✅ Άμεσος κίνδυνος από κατασκευαστικές εργασίες που μπορεί να προκαλέσουν ζημία στο γειτονικό ακίνητο.
✅ Υπερβολικός θόρυβος ή ρύπανση, που επηρεάζει την ποιότητα ζωής των γειτόνων.
✅ Παράνομη καταπάτηση ιδιοκτησίας (π.χ., κατασκευή μαντρότοιχου σε ξένο οικόπεδο).
✅ Προσβολή του δικαιώματος πρόσβασης (όταν κάποιος αποκλείει την είσοδο σε κοινόχρηστο χώρο).
✅ Κλάδεμα ή αφαίρεση δέντρων που προκαλούν ζημία σε διπλανές ιδιοκτησίες.
Η λήψη ασφαλιστικών μέτρων είναι συχνά άμεση, καθώς το δικαστήριο μπορεί να εκδώσει απόφαση σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Διαδικασία Υποβολής Ασφαλιστικών Μέτρων
1. Κατάθεση Αίτησης
Ο ενδιαφερόμενος καταθέτει αίτηση ασφαλιστικών μέτρων στο αρμόδιο Ειρηνοδικείο ή Πρωτοδικείο, ανάλογα με την αξία της διαφοράς.
Η αίτηση πρέπει να περιλαμβάνει:
✔ Περιγραφή του προβλήματος και τον τρόπο που αυτό επηρεάζει την περιουσία ή τη ζωή του αιτούντος.
✔ Αποδεικτικά στοιχεία, όπως φωτογραφίες, ηχογραφήσεις, έγγραφα από πολεοδομία, μαρτυρίες γειτόνων.
✔ Επείγοντα χαρακτήρα του προβλήματος, ώστε να δικαιολογείται η άμεση παρέμβαση του δικαστηρίου.
2. Συζήτηση της Υπόθεσης
Μετά την κατάθεση της αίτησης, ο δικαστής ορίζει ημερομηνία συζήτησης της υπόθεσης. Η διαδικασία αυτή γίνεται ταχύτερα από τις κανονικές αγωγές.
3. Απόφαση Δικαστηρίου
Το δικαστήριο μπορεί να διατάξει:
📌 Άμεση παύση των παραβιάσεων (π.χ., απαγόρευση θορύβων ή ρύπανσης).
📌 Αφαίρεση κατασκευών ή εμποδίων που εμποδίζουν τη χρήση της ιδιοκτησίας.
📌 Προσωρινή αποζημίωση ή μέτρα προστασίας.
Τι Συμβαίνει σε Περίπτωση Μη Συμμόρφωσης;
Εάν ο γείτονας δεν συμμορφωθεί με την απόφαση των ασφαλιστικών μέτρων, τότε ο ενδιαφερόμενος μπορεί να ζητήσει επιβολή προστίμου ή αναγκαστική εκτέλεση.
✔ Μπορεί να επιβληθεί χρηματική ποινή στον παραβάτη.
✔ Αν συνεχιστεί η προσβολή, ο υπαίτιος μπορεί να αντιμετωπίσει προσωρινή κράτηση.
✔ Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να ακολουθήσει τακτική αγωγή για μεγαλύτερη αποζημίωση.
Γειτονικό Δίκαιο και Συμβιβαστικές Λύσεις
Πριν προσφύγει κάποιος στη Δικαιοσύνη, μπορεί να δοκιμάσει συμβιβαστική επίλυση της διαφοράς.
✔ Διαμεσολάβηση: Μια λύση που επιτρέπει στους γείτονες να βρουν κοινό έδαφος, χωρίς δικαστικές διαμάχες.
✔ Εξώδικη πρόσκληση: Μια επίσημη προειδοποίηση που αποστέλλεται πριν την κατάθεση αγωγής.
✔ Προσφυγή σε τοπικές αρχές: Ορισμένα ζητήματα μπορούν να λυθούν από τον δήμο ή την πολεοδομία.
Η επίλυση διαφορών μέσω διαλόγου είναι πάντα η καλύτερη επιλογή, εφόσον υπάρχει καλή διάθεση.
Συμπέρασμα
Το γειτονικό δίκαιο διασφαλίζει τη σωστή λειτουργία των ιδιοκτησιών και την ειρηνική συνύπαρξη των γειτόνων. Ωστόσο, όταν υπάρχουν παραβιάσεις και παρεμβάσεις, ο θιγόμενος μπορεί να καταθέσει ασφαλιστικά μέτρα, τα οποία προσφέρουν άμεση προστασία και αποτροπή περαιτέρω ζημιών.
Η έγκαιρη νομική προστασία και η συμμόρφωση με τους κανόνες του αστικού δικαίου είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της έννομης τάξης και της αρμονικής συμβίωσης μεταξύ των πολιτών.