Ένσταση συμψηφισμού – Τι ισχύει στην Ελλάδα

Η ένσταση συμψηφισμού είναι ένα σημαντικό νομικό εργαλείο που δίνει τη δυνατότητα σε έναν οφειλέτη να μειώσει ή να εξαλείψει την οφειλή του με τη χρήση ανταπαίτησης. Στην Ελλάδα, ο συμψηφισμός ρυθμίζεται από τον Αστικό Κώδικα και εφαρμόζεται σε πολλές περιπτώσεις, τόσο σε ιδιωτικές συναλλαγές όσο και σε φορολογικές και διοικητικές διαδικασίες.

Τι είναι η ένσταση συμψηφισμού;

Η ένσταση συμψηφισμού είναι η διαδικασία κατά την οποία ένας οφειλέτης προβάλλει το δικαίωμα να μειώσει ή να εξαλείψει την οφειλή του, επικαλούμενος ότι ο ίδιος έχει αντίστοιχη απαίτηση κατά του δανειστή του. Αυτό σημαίνει ότι οι δύο απαιτήσεις αλληλοεξουδετερώνονται έως το ύψος του μικρότερου ποσού.

Παράδειγμα:
Αν ένας εργολάβος οφείλει σε έναν προμηθευτή 10.000 ευρώ, αλλά παράλληλα ο προμηθευτής του οφείλει 7.000 ευρώ για επιστροφή ακατάλληλων υλικών, τότε ο εργολάβος μπορεί να προβάλλει ένσταση συμψηφισμού και να καταβάλει μόνο τη διαφορά των 3.000 ευρώ.

Νομικό Πλαίσιο στην Ελλάδα

Ο συμψηφισμός ρυθμίζεται κυρίως από τα άρθρα 440-453 του Αστικού Κώδικα. Βασικές προϋποθέσεις για να γίνει συμψηφισμός είναι:

1. Υπάρχουν δύο αμοιβαίες και ανταπαιτητές απαιτήσεις – Δηλαδή και οι δύο πλευρές έχουν χρηματικές απαιτήσεις μεταξύ τους.
2. Οι απαιτήσεις είναι ομοειδείς – Συνήθως πρέπει να αφορούν χρηματικά ποσά ή ομοειδή περιουσιακά στοιχεία.
3. Οι απαιτήσεις είναι ληξιπρόθεσμες – Δεν μπορεί να γίνει συμψηφισμός για απαιτήσεις που δεν έχουν καταστεί απαιτητές.
4. Δεν υπάρχει νομικός περιορισμός συμψηφισμού – Ο συμψηφισμός δεν μπορεί να γίνει όταν απαγορεύεται ρητά από τον νόμο (π.χ. σε περιπτώσεις διατροφής, μισθών κ.λπ.).

Είδη Συμψηφισμού

Ο συμψηφισμός μπορεί να είναι:

1. Νόμιμος Συμψηφισμός

Εφαρμόζεται αυτόματα, όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου. Δηλαδή, μόλις δύο απαιτήσεις είναι συμψηφιστέες, θεωρούνται αμοιβαία αποσβεσμένες μέχρι το ποσό της μικρότερης οφειλής.

2. Δικαστικός Συμψηφισμός

Αυτός πραγματοποιείται μέσω δικαστικής απόφασης. Συμβαίνει όταν μια από τις δύο πλευρές αρνείται τον συμψηφισμό και το ζήτημα λύνεται στα δικαστήρια.

3. Συμβατικός Συμψηφισμός

Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα συμβαλλόμενα μέρη μπορούν να συμφωνήσουν σε συμψηφισμό, ακόμα και αν δεν πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις του νόμου.

Πότε ΔΕΝ επιτρέπεται ο συμψηφισμός;

Ο συμψηφισμός απαγορεύεται στις εξής περιπτώσεις:

• Απαιτήσεις που αφορούν διατροφή – Π.χ., ένας πατέρας δεν μπορεί να συμψηφίσει την οφειλή του για διατροφή με οφειλή που έχει το παιδί του προς αυτόν.
• Μισθοί και Συντάξεις – Δεν μπορεί να γίνει συμψηφισμός μισθού ή σύνταξης, εκτός από περιπτώσεις που ορίζει ρητά ο νόμος.
• Απαιτήσεις που προκύπτουν από αδικοπραξία – Αν κάποιος οφείλει αποζημίωση λόγω αδικοπραξίας (π.χ. τροχαίο ατύχημα), δεν μπορεί να συμψηφίσει την οφειλή αυτή με άλλη χρηματική απαίτηση.
• Φορολογικές υποχρεώσεις χωρίς ρητή πρόβλεψη – Ο συμψηφισμός με το Δημόσιο επιτρέπεται μόνο στις περιπτώσεις που προβλέπονται από τον νόμο.

Συμψηφισμός Οφειλών με το Δημόσιο

Στην Ελλάδα, ο συμψηφισμός εφαρμόζεται και στις οφειλές προς το Δημόσιο, αλλά υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

• Φορολογικός Συμψηφισμός: Σύμφωνα με τον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, συμψηφισμός μπορεί να γίνει μεταξύ επιστροφών φόρων και βεβαιωμένων οφειλών προς το Δημόσιο. Αν κάποιος έχει λαμβάνειν επιστροφή φόρου αλλά χρωστάει ΕΝΦΙΑ ή ΦΠΑ, το κράτος μπορεί να συμψηφίσει τα ποσά.
• Συμψηφισμός με Ασφαλιστικά Ταμεία: Ο συμψηφισμός μπορεί να γίνει και με ασφαλιστικές οφειλές. Για παράδειγμα, αν κάποιος έχει λαμβάνειν επιστροφή ποσών από τον ΕΦΚΑ, αλλά έχει ληξιπρόθεσμες ασφαλιστικές οφειλές, η επιστροφή θα χρησιμοποιηθεί για την εξόφληση του χρέους.

Πώς γίνεται η ένσταση συμψηφισμού;

Για να ασκηθεί ένσταση συμψηφισμού, ο οφειλέτης πρέπει να:

1. Εξετάσει αν πληρούνται οι προϋποθέσεις – Να διαπιστώσει αν υπάρχει ανταπαίτηση, ληξιπρόθεσμο χρέος και συμψηφιστέα ποσά.
2. Υποβάλει γραπτή ένσταση – Σε περιπτώσεις φορολογικών ή άλλων διοικητικών συμψηφισμών, απαιτείται αίτηση στις αρμόδιες αρχές.
3. Προσφύγει δικαστικά αν χρειαστεί – Αν η άλλη πλευρά δεν αποδέχεται τον συμψηφισμό, μπορεί να υποβληθεί αγωγή στο δικαστήριο.

Συμπέρασμα

Ο συμψηφισμός είναι ένα χρήσιμο νομικό εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει ιδιώτες και επιχειρήσεις να μειώσουν ή να εξαλείψουν τις οφειλές τους. Παρόλα αυτά, υπάρχουν αυστηροί περιορισμοί που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Όταν υπάρχει διαφωνία, η υπόθεση μπορεί να οδηγηθεί στα δικαστήρια.

Είναι σημαντικό να υπάρχει σωστή νομική καθοδήγηση πριν προχωρήσει κάποιος σε ένσταση συμψηφισμού, καθώς κάθε περίπτωση έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες.