Η αρνητική αγωγή είναι ένα σημαντικό νομικό εργαλείο που προστατεύει την κυριότητα ενός ατόμου όταν αυτή προσβάλλεται από τρίτους. Πρόκειται για μία από τις βασικές αγωγές που σχετίζονται με την προστασία της ιδιοκτησίας και προβλέπεται στον Αστικό Κώδικα. Σε αυτό το άρθρο, θα αναλύσουμε τι είναι η αρνητική αγωγή, πότε μπορεί να ασκηθεί, ποια είναι τα νομικά της θεμέλια και πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά.
📜 Νομικό Πλαίσιο – Τι Προβλέπει ο Νόμος
Η αρνητική αγωγή ρυθμίζεται από το άρθρο 1108 του Αστικού Κώδικα, το οποίο αναφέρει:
“Αν η κυριότητα προσβάλλεται με άλλο τρόπο εκτός από αφαίρεση ή κατακράτηση του πράγματος, ο κύριος δικαιούται να απαιτήσει από εκείνον που προσέβαλε την κυριότητα να άρει την προσβολή και να την παραλείπει στο μέλλον. Δεν αποκλείεται περαιτέρω αξίωση αποζημίωσης κατά τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες. Το δικαίωμα της προηγούμενης παραγράφου δεν παρέχεται, αν εκείνος που έκανε την προσβολή ενέργησε δυνάμει δικαιώματος.”
Με απλά λόγια, ο ιδιοκτήτης ενός αντικειμένου ή ενός ακινήτου μπορεί να στραφεί νομικά εναντίον κάποιου που διαταράσσει την κυριότητά του, ακόμη και αν αυτός δεν του έχει αφαιρέσει το δικαίωμα χρήσης ή κατοχής του πράγματος.
⚖️ Πότε Μπορεί να Ασκηθεί η Αρνητική Αγωγή;
Η αρνητική αγωγή ασκείται όταν υπάρχει παράνομη διατάραξη της κυριότητας ενός ακινήτου ή κινητού πράγματος. Παραδείγματα περιπτώσεων όπου μπορεί να ασκηθεί:
Παράνομη Διέλευση ή Κατάληψη
Αν κάποιος κατασκευάζει τμήμα ενός κτιρίου πάνω σε ξένη ιδιοκτησία.
Αν κάποιος τοποθετήσει αντικείμενα ή κάνει εργασίες σε ξένη γη χωρίς άδεια.
Παρεμπόδιση Χρήσης
Αν κάποιος τοποθετήσει εμπόδια που δυσχεραίνουν την πρόσβαση στο ακίνητο του κυρίου.
Αν ένας γείτονας εμποδίζει τη θέα ή τη χρήση μιας συγκεκριμένης ιδιοκτησίας.
Παράνομη Παρεμπόδιση Κυριότητας
Αν ένας τρίτος προβάλλει δικαιώματα πάνω σε ένα ακίνητο ή κινητό πράγμα χωρίς νόμιμη βάση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η αρνητική αγωγή δεν εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου κάποιος έχει απολέσει εντελώς τη νομή ή την κατοχή του αντικειμένου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο κύριος πρέπει να ασκήσει διεκδικητική αγωγή (άρθρο 1094 ΑΚ).
🔍 Προϋποθέσεις για την Ασκηση της Αρνητικής Αγωγής
Για να γίνει δεκτή η αρνητική αγωγή από το δικαστήριο, πρέπει να πληρούνται οι παρακάτω προϋποθέσεις:
Ο ενάγων πρέπει να είναι κύριος του πράγματος
Ο ενάγων (δηλαδή αυτός που υποβάλλει την αγωγή) πρέπει να αποδείξει την κυριότητά του μέσω συμβολαίων, τίτλων ιδιοκτησίας ή χρησικτησίας.
Η κυριότητα πρέπει να έχει διαταραχθεί
Πρέπει να υπάρχει μια ενέργεια ή παράλειψη που να προσβάλλει την κυριότητα, χωρίς όμως να αφαιρεί τη νομή ή κατοχή του πράγματος.
Η διατάραξη πρέπει να είναι παράνομη
Η πράξη του εναγομένου (δηλαδή αυτού που προκαλεί τη διατάραξη) δεν πρέπει να στηρίζεται σε νόμιμο δικαίωμα.
Η προσβολή πρέπει να συνεχίζεται ή να υπάρχει κίνδυνος επανάληψής της
Αν η προσβολή έχει σταματήσει και δεν υπάρχει πιθανότητα να ξανασυμβεί, η αγωγή δεν έχει λόγο ύπαρξης.
🛠️ Περιεχόμενο της Αρνητικής Αγωγής
Μια σωστά διατυπωμένη αρνητική αγωγή πρέπει να περιλαμβάνει:
✔️ Πλήρη περιγραφή του αντικειμένου που προστατεύεται (ακίνητο, κινητό, ιδιοκτησία κ.λπ.).
✔️ Αναφορά στην κυριότητα του ενάγοντος, με αποδεικτικά έγγραφα.
✔️ Περιγραφή της παράνομης διατάραξης που έχει πραγματοποιηθεί.
✔️ Αίτημα άρσης της διατάραξης και παράλειψης στο μέλλον.
📌 Δικαστική Διαδικασία
Η αρνητική αγωγή υποβάλλεται στο αρμόδιο Πολυμελές Πρωτοδικείο ή Μονομελές Πρωτοδικείο, ανάλογα με την αξία της υπόθεσης.
Η διαδικασία ακολουθεί τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
Ο ενάγων μπορεί να ζητήσει ασφαλιστικά μέτρα εάν υπάρχει άμεσος κίνδυνος.
Ο δικαστής μπορεί να διατάξει αποζημίωση αν υπάρχει οικονομική ζημία λόγω της διατάραξης.
🏛️ Σχέση της Αρνητικής Αγωγής με Άλλες Αγωγές
Η αρνητική αγωγή συχνά συγχέεται με άλλες νομικές ενέργειες, όπως:
Διεκδικητική Αγωγή (Άρθρο 1094 ΑΚ) → Όταν έχει απολεσθεί η νομή και επιδιώκεται η επιστροφή του πράγματος.
Αγωγή Διατάραξης Νομής (Άρθρα 984-989 ΑΚ) → Χρησιμοποιείται για τη διατήρηση της νομής, ανεξάρτητα από το αν κάποιος είναι κύριος ή όχι.
Είναι σημαντικό να γίνει σωστή επιλογή της αγωγής ανάλογα με την περίπτωση.
🔚 Συμπέρασμα
Η αρνητική αγωγή αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για την προστασία της κυριότητας ενός ατόμου από παράνομες διαταράξεις. Είναι μια ισχυρή νομική ενέργεια που διασφαλίζει ότι ο ιδιοκτήτης μπορεί να απολαμβάνει την περιουσία του χωρίς παρεμβάσεις.
Εάν αντιμετωπίζετε κάποιο ζήτημα κυριότητας, η συμβουλή ενός έμπειρου δικηγόρου μπορεί να σας βοηθήσει να επιλέξετε τη σωστή νομική στρατηγική και να προστατέψετε τα δικαιώματά σας.